Dự án đầu tư điều tra, sưu tầm, biên soạn và xuất bản tủ sách "Thăng Long ngàn năm văn hiến" (gọi tắt là Tủ sách "Thăng Long ngàn năm văn hiến") do NXB Hà Nội làm chủ đầu tư cũng đã đi được một nửa chặng đường. Sách, tư liệu ra đời kịp phục vụ dịp đại lễ kỷ niệm thành phố tròn ngàn năm tuổi, nhưng thực ra cũng là cho muôn đời sau. Vì thế, đích đến vừa gần lại cũng vừa xa. Sưu tầm, biên soạn, xuất bản... thế nào để muôn mặt của Hà Nội được thể hiện đầy đủ, sâu sắc và cả mới mẻ...? Tổng Giám đốc NXB Hà Nội - ông Nguyễn Khắc Oánh đã có cuộc trao đổi với báo Hà Nội mới quanh Tủ sách này.
- Thưa ông, mặc dù sách, tư liệu quý về Hà Nội là di sản cho muôn đời sau, nhưng dịp đại lễ đang đến gần, đây vẫn là cái mốc nhắc nhở chúng ta về tiến độ triển khai Tủ sách?
- Các bạn biết Tủ sách này ra đời là nhằm hệ thống hóa một cách sâu sắc các giá trị của Thăng Long - Hà Nội qua 1000 năm lịch sử. Tủ sách không những giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về Thủ đô mà còn là cơ sở để chúng ta kế thừa phát huy những giá trị tốt đẹp, góp phần định hướng phát triển Hà Nội trong tương lai. Do đó, mặc dù ra đời nhân dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội nhưng Tủ sách hướng tới giá trị hết sức bền vững, lâu dài.
Ngay từ năm 2003, NXB đã đề xuất xây dựng dự án Tủ sách này với kế hoạch 2004 - 2010. Nhưng thực tế diễn ra không được "dài hơi" như dự kiến, đến cuối tháng 8 năm 2006 chúng tôi mới xong phần thủ tục phê duyệt dự án và đầu quý II năm 2007 mới được phê duyệt dự toán tạm thời. Mọi hoạt động mới triển khai hơn một năm nay, tuy thời gian ngắn nhưng cũng đã rất khẩn trương. Dự kiến Tủ sách sẽ có khoảng 100 đầu sách ra mắt vào dịp kỷ niệm đại lễ tháng 10 năm 2010. Hiện đã có 14 đề tài hoàn thành bản thảo; 25 đề tài đang tổ chức biên soạn; 4 đề tài đã có đề cương chi tiết chuẩn bị nghiệm thu; 9 đề tài đang xây dựng đề cương chi tiết. Bên cạnh đó còn có 12 đề tài được biên soạn từ tư liệu tổng hợp của hạng mục điều tra sưu tầm. Ngoài ra, chúng tôi còn tiếp tục bổ sung cơ cấu đề tài cho Tủ sách.
- Có những đề tài đến nay đã không đi tiếp được chặng đường còn lại, lý do vì sao thưa ông? Dự án có chú ý tới sự cân đối giữa các mảng, ví như lịch sử, văn học nghệ thuật... vốn sẵn và nhiều tư liệu, trong khi địa lý và kinh tế lại hiếm hơn?
- Như tôi đã nói: mặc dù phải ra mắt vào dịp đại lễ 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, nhưng không vì thế mà không chú trọng tới chất lượng. NXB Hà Nội cũng như các ban Tư vấn chuyên môn, Hội đồng Tư vấn khoa học (do GS.Vũ Khiêu làm Chủ tịch) đã thống nhất loại bỏ những đề tài trùng, những đề tài đã có nội dung chưa được khẳng định theo thời gian, không phù hợp với tiêu chí của Tủ sách...
Về sự cân đối giữa các mảng, chúng tôi cố gắng thực hiện Tủ sách trên tất cả các lĩnh vực: lịch sử, địa lý, kinh tế, văn hóa xã hội, văn học nghệ thuật, tư liệu tổng hợp. Nhưng do yếu tố đặc thù, có những mảng đề tài rất rộng như văn học nghệ thuật, lịch sử, có mảng lại sâu và hẹp như kinh tế, địa lý. Chúng tôi đang phối hợp cùng các Ban tư vấn chuyên môn, Hội đồng Tư vấn khoa học tiếp tục phát hiện và mời các nhà khoa học, các tác giả có đủ uy tín và năng lực chủ biên thực hiện các đề tài chưa triển khai của Tủ sách.
- Tư liệu rồi sách về Hà Nội trước nay đã có ít nhiều. Tủ sách làm thế nào để đem lại cho bạn đọc Thủ đô, cả nước và thậm chí là cả nước ngoài những cái nhìn mới mẻ, hấp dẫn hơn về Hà Nội qua nghìn năm tuổi?
- Đúng là tư liệu, sách về Hà Nội cũng đã có nhiều, nhưng một Tủ sách về "Thăng Long ngàn năm văn hiến" tập hợp một cách hệ thống sâu sắc thì trước nay chưa có. Tất nhiên, sẽ có những vấn đề cũ phải nhắc lại, nhưng cách thể hiện mới và cũng có nhiều đề tài có những góc nhìn hấp dẫn, mới mẻ về Hà Nội. Có thể kể đến Biên niên lịch sử Thăng Long - Hà Nội; Atlat - Bản đồ Hà Nội; Trang phục Thăng Long - Hà Nội; Hà Nội qua tài liệu lưu trữ 1873 -1954 hay Hanoi, Who are you? (Tác giả là Nhà văn hóa Hữu Ngọc viết bằng tiếng Anh, với lối tiếp cận đời sống dung dị, một bộ gồm 10 tập về các mặt văn hoá - xã hội, phong tục tập quán, các giá trị truyền thống của Thăng Long - Hà Nội)... Bên cạnh đó, kết quả của hạng mục Điều tra, sưu tầm tư liệu sẽ bao gồm:
* Tổng thư mục đề yếu Thăng Long - Hà Nội gồm 7 tập:
+ Thư mục các công trình nghiên cứu
+ Thư mục tư liệu chữ Hán Nôm 5 tập (Văn bia, địa bạ, hương ước, thần tích thần sắc, địa chí - gia phả)
+ Thư mục tư liệu chữ phương Tây
* Tuyển tập tư liệu tiêu biểu:
+ Tuyển tập các văn kiện lịch sử
+ Tuyển tập văn bia, hương ước, thần tích thần sắc, địa bạ, địa chí.
+ Tuyển tập tư liệu phương Tây
* Tuyển tập công trình nghiên cứu gồm 3 bộ:
+ Tuyển tập Lịch sử (2 tập)
+ Tuyển tập Văn hoá (2 tập)
+ Văn học nghệ thuật (2 tập)
* Xây dựng kho dữ liệu văn hiến Thăng Long: Đây là sản phẩm có giá trị bền vững vừa với tư cách là một di sản văn hoá Thăng Long - Hà Nội, vừa với tư cách là nguồn dữ liệu cho việc nghiên cứu Hà Nội trước mắt cũng như lâu dài. Kho dữ liệu được thể hiện dưới hai hình thức:
+ Các văn bản đã được xử lý, phân loại
+ Chụp, quét dưới dạng các đĩa CD
- Thưa ông, để bổ sung cho công tác sưu tầm tư liệu, NXB đã tổ chức cuộc vận động “Hành trình tìm kiếm (HTTK) sách và tư liệu quý hiếm về Thăng Long - Hà Nội”. Xin ông cho biết những kết quả bước đầu của HTTK?
- Ngoài các tư liệu được điều tra, sưu tầm tại các Trung tâm lưu giữ, các Thư viện, các Viện Nghiên cứu, các cơ quan ban ngành Trung ương và địa phương, ở nhiều gia đình, cá nhân cũng có lưu giữ, sở hữu, kế thừa các tư liệu có giá trị về văn hiến Thăng Long. Chúng tôi không đặt kỳ vọng nhiều vào nguồn tư liệu này, nhưng sẽ là thiếu sót nếu bỏ qua nó. Đồng thời, HTTK cũng nhằm giới thiệu một địa chỉ tin cậy cho những người có tâm huyết, nhiệt tình muốn đóng góp xây dựng kho dữ liệu về văn hiến Thăng Long nhân dịp trọng đại này.
HTTK khởi động từ cuối năm 2007 và dự định tổng kết vào quý I/2010. Đến nay, do mới qua một thời gian ngắn nên chúng tôi cũng chưa có đánh giá sơ bộ. Nhưng bước đầu cũng đã có những tập thể, cá nhân gửi tư liệu, chủ yếu là sách về Hà Nội tới NXB. Chúng tôi vẫn đang rất chờ đợi những tài liệu, hiện vật quý về Thủ đô và sẵn sàng bảo quản tốt tư liệu gốc, cũng như mua bản quyền những tác phẩm, tư liệu quý hiếm thực sự có giá trị.
- Xin cảm ơn ông!
Mai Thi thực hiện