Tư liệu văn hiến Thăng Long - Hà Nội: Tuyển tập Văn kiện lịch sử
Thực hiện công việc thu thập, tuyển chọn và giới thiệu những văn kiện lịch sử tiêu biểu gắn với sự hình thành và phát triển của Thăng Long - Hà Nội, liên quan đến lịch sử thăng trầm của đất nước và dân tộc là việc làm có ý nghĩa thiết thực. Văn kiện thực sự trở thành một nguồn sử liệu chính thống hết sức quan trọng phục vụ công tác nghiên cứu về các vấn đề của quốc gia hay một vài địa phương. Kể từ khi “Chiếu dời đô” được vua Lý Thái Tổ ban ra tới nay, Thăng Long - Hà Nội là nơi ra đời của hàng vạn văn kiện lịch sử tồn tại dưới dạng các văn bản điển chế, pháp luật, các bộ chính sử, áng thơ văn… không chỉ gắn chặt với Thủ đô, mà còn là một phần không thể thiếu, không thể tách rời của lịch sử quốc gia, dân tộc. Với mong muốn tập hợp, sắp xếp lại một cách có hệ thống, khắc phục tình trạng rời rạc, dị bản gây khó khăn cho quá trình tra cứu, sử dụng các tập văn kiện lịch sử, GS.TS Nguyễn Quang Ngọc cùng các cộng sự đã dày công sưu tầm, tuyển chọn những văn kiện tiêu biểu, quan trọng nhất gắn liền với quá trình hình thành, xây dựng và phương trưởng của Thủ đô để biên soạn cuốn sách “Tư liệu văn hiến Thăng Long - Hà Nội: Tuyển tập Văn kiện lịch sử” được Nhà xuất bản Hà Nội ấn hành năm 2010.
Đặt ra những tiêu chí tuyển chọn tương đối khắt khe, chuẩn mực như phải là những văn kiện tiêu biểu, có giá trị cao về lý luận và thực tiễn, ý nghĩa sâu sắc, liên quan đến các vấn đề lớn, đánh dấu những bước chuyển quan trọng của Thăng Long - Hà Nội. Hoặc như, văn kiện được tuyển lựa phải bảo đảm tính toàn diện, bao gồm nhiều nội dung, lĩnh vực khác nhau của Thủ đô hay với cả nước. Chính vì vậy, văn kiện lịch sử Thăng Long - Hà Nội gồm nhiều loại khác nhau, chẳng hạn, những quyết định của cơ quan, chính quyền trung ương được ban hành, áp dụng cho cả nước mà Hà Nội cùng là đối tượng phải thực thi; những quyết định của trung ương đối với riêng Thăng Long - Hà Nội - trung tâm chính trị, hành chính, kinh tế, quân sự, văn hóa của đất nước; hoặc những văn bản, nghị quyết do chính quyền Thủ đô ban hành trong quá trình quản lý, lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Thủ đô…
Trong quá trình triển khai đề tài, GS.TS Nguyễn Quang Ngọc cùng các cộng sự phải khắc phục muôn vàn khó khăn như khảo sát thời gian, nội dung đề cập trong các văn kiện đa dạng, phức tạp (thậm chí 1 văn bản có nhiều dị bản), đặc biệt là sự ít ỏi, tản mạn của những tư liệu ra đời trước năm 1945, nhưng sau năm 1945, do số tư liệu, tài liệu quá nhiều, vậy, phải cân nhắc, lựa chọn như thế nào cho cân đối, mức độ ưu tiên của các văn kiện là việc làm tiêu tốn nhiều thời gian và công sức. Tuy nhiên, bằng cách kết hợp sử dụng tổng hợp các biện pháp nghiên cứu: khảo sát, thu thập, xử lý, chuyên gia, lịch sử, logic… lựa chọn ra 152 văn kiện lịch sử tiêu biểu nhất, có giá trị nhất để in trong tập sách. Theo đó, hệ thống các văn kiện lịch sử được sắp xếp, trình bày theo từng phần qua các thời kỳ, diễn tiến lịch sử Thủ đô và lịch sử Việt Nam:
Phần thứ nhất: Thăng Long - Hà Nội trong kỷ nguyên Đại Việt (55 văn kiện). Văn kiện mở đầu là “Chiếu dời đô” của vua Lý Công Uẩn - mốc son đánh dấu sự tồn tại của Kinh đô Thăng Long - Hà Nội.
Phần thứ hai: Hà Nội thời Pháp thuộc (17 văn kiện). Mở đầu là “Chỉ dụ” ngày 3/10/1888, do vua Thành Thái (triều Nguyễn) ký, biến Hà Nội thành nhượng địa của Pháp.
Phần thứ ba: Hà Nội từ năm 1945 đến nay (80 văn kiện). Bắt đầu bằng “Tuyên ngôn độc lập” của Chủ tịch Hồ Chí Minh khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Hà
Nội chính thức được chọn làm Thủ đô của nước Việt Nam tự do, độc lập. Kết thúc là “Nghị quyết 15NQ/QH” ngày 1/8/2008 của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về việc mở rộng địa giới Hà Nội.
Cuốn sách có ý nghĩa lớn về mặt khoa học, ý nghĩa về chính trị và tính ứng dụng cao, góp phần phục dựng bức tranh toàn cảnh của Thăng Long - Hà Nội và đất nước ở những thời khắc lịch sử quan trọng, khơi dậy và giáo dục lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc đối với mỗi người dân Việt Nam. “Tư liệu văn hiến Thăng Long - Hà Nội: Tuyển tập Văn kiện lịch sử” là nguồn tư liệu vừa quý vừa hiếm, có giá trị phục vụ tra cứu, nghiên cứu đối với giới nghiên cứuvà đặc biệt đối với những độc giả trẻ, những người yêu mến mảnh đất Thăng Long – Hà Nội có thể tích lũy thêm hiểu biết về vùng đất nghìn năm văn hiến với nhiều văn kiện lịch sử, áng thiên cổ hùng văn mang đậm ý nghĩa dân tộc và tính thời đại sâu sắc.
Kim Ngân
Nhà xuất bản Hà Nội