Để bản đề cương được hoàn thiện và tốt hơn, nhà thơ Bằng Việt có một số ý kiến đóng góp như sau:
- Cuốn sách phân nhỏ ra đến 6 chương (ngoài phần Mở đầu) trong toàn bộ số trang chỉ là 300 trang, kể cả phần ảnh minh họa, theo ông, như vậy có phần hơi bị cắt vụn về nội dung, khó theo rõi, và lại quá lệ thuộc vào những biến đổi chính trị - xã hội đất nước, chứ không được phân định theo sự chuyển hóa của các phong cách kiến trúc, những trường phái kiến trúc có ảnh hưởng lớn đến Hà Nội.
Nên chăng, có thể gộp 2 chương I và II lại với nhau, xem đó là phần Kiến trúc Hà Nội truyền thống từ khởi thủy đến hết thời Nguyễn. Tiếp đó, chương II là phần kiến trúc thời Pháp, và chỉ nên kéo dài đến hết 1945.
Thời kỳ từ 1945 đến 1954 nên gộp vào chương III, nối liền vào kiến trúc của cả 40 năm, từ 1946 đến 1986, trong đó có hai cuộc Kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, xây dựng trong chiến tranh và xây dựng suốt thời kỳ sau chiến tranh, còn nặng tư duy kinh tế bao cấp, với cả các ảnh hưởng của kiến trúc truyền thống Việt Nam, Pháp, Liên Xô cũ, Đông Đức, Triều Tiên… trong việc xây dựng nhà ở, các khu tập thể và các công trình phúc lợi công cộng, trụ sở cơ quan,v.v…
Sau đó, chương IV mới dành cho thời kỳ Đổi Mới, mở cửa và hội nhập.
Chương V, vẫn giữ nguyên là phần viết về Di sản và bản sắc kiến trúc Thăng Long - Hà Nội từ xưa đến nay, với cả các đoạn viết về kiến trúc truyền thống Thăng Long xưa, khu phố cổ và khu phố cũ, cảnh quan và danh thắng đặc thù.
- Với cách phân chia như trên, rõ ràng, mỗi thời kỳ kiến trúc sẽ có những điểm nhấn cần thiết, thể hiện được những nét khác biệt đặc trưng cho từng thời kỳ, khá lý thú và dễ theo dõi cho bạn đọc hơn. Tuy nhiên, với tổng số trang chỉ có 300 trang, ông Bằng Việt ngại là các tác giả sẽ không nói hết được những điểm nhấn và các nét đặc thù cần thiết cho từng thời kỳ, vì vậy, tôi xin mạnh dạn đề nghị tổng số trang của cuốn sách sẽ phải nâng lên khoảng 400 trang (kể cả các tranh ảnh minh họa). Thực ra, với một cuốn sách về lịch sử kiến trúc, các trang minh họa và ảnh cũng sẽ phải chiếm đến 2/5 toàn bộ cuốn sách, vì vậy, phần diễn giải và trình bày bằng chữ cũng chỉ chưa đến 250 trang in, trung bình mỗi chương chỉ khoảng 80 trang in.
Theo Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam - KTS. Nguyễn Tấn Vạn đã đưa ra nhận định Hà Nội là Thủ đô, có sức lan tỏa và định hướng cho cả nước. Nhiều sự kiện quan trọng diễn ra ở Hà Nội nhưng ảnh hưởng sâu rộng và cơ bản cho nền kiến trúc Việt Nam. Việc ra đời Trường Mỹ thuật Đông Dương tại Hà Nội đã hình thành thế hệ kiến trúc sư đầu tiên của Việt Nam. Kiến trúc sư Việt Nam lần đầu tiên vẽ công trình và xây dựng công trình có bản vẽ thiết kế. Sự thay đổi về chất này không chỉ ở Hà Nội mà lan rộng vào Sài Gòn và các vùng khác. Ông cho rằng kiến trúc là sản phẩm của xã hội. Bối cảnh chính trị - kinh tế - xã hội nào sẽ sản sinh ra kiến trúc tương ứng. Do vậy, mỗi thời kỳ cần nêu ngắn gọn bối cảnh lịch sử, tư tưởng triết học - văn hóa... để người đọc (nhất là thế hệ trẻ) nhận biết giá trị văn hóa của công trình kiến trúc của giai đoạn đó. Ngoài việc sưu tầm tư liệu gốc của những công trình kiến trúc chủ đạo, tiêu biểu của nghệ thuật kiến trúc (bản vẽ mặt bằng, mặt cắt) và ảnh (vẽ, chụp), cần có nhận xét giá trị của tác phẩm đối với quá trình phát triển của Hà Nội.
Theo kiến trúc sư Tấn Vạn, nhóm tác giả (chủ trì đề tài) là các kiến trúc sư có nhiều kinh nghiệm trong sưu tầm lịch sử kiến trúc Hà Nội và có những ấn phẩm được xuất bản gắn với văn hóa kiến trúc Hà Nội là hợp lý.
Các ấn phẩm của các tác giả trong nhóm tham gia đề tài tiếp cận từng vấn đề, từng giai đoạn riêng lẻ. Chính vì vậy Hà Nội cần một ấn phẩm được nghiên cứu, biên soạn hoàn chỉnh từ khi hình thành tụ cư bên sông Hồng đến giai đoạn hiện nay là cần thiết.
Với KTS. Nguyễn Quốc Thông – Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, ngoài sự hoan nghênh tinh thần làm việc và tin tưởng vào đội ngũ tập thể tác giả thì theo ông nên tập trung và đi sâu vào vấn đề nghệ thuật và văn hóa kiến trúc Thăng Long - Hà Nội. Vì cách đặt tên chương, mục trong đề cương chưa toát lên bản chất và cách tiếp cận về nghệ thuật và văn hóa của cuốn sách.
- Không nên có chương VI về Di sản và bản sắc kiến trúc Thăng Long - Hà Nội mà đây là một phần nội dung của từng chương.
- Mỗi chương cần có mục về ảnh hưởng và tiếp biến văn hóa trong kiến trúc. Đồng thời cuối chương có nhận xét, như là chính kiến của tác giả về đặc điểm hay bản sắc kiến trúc Thăng Long - Hà Nội.
Phó Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam TS. Phạm Sỹ Liêm nhận định đây sẽ là cuốn sách tiếp theo cuốn “55 năm kiến trúc Hà Nội” của Lê Văn Lân do Nhà xuất bản Thời đại in năm 2010 nhân dịp nghìn năm Thăng Long. Cuốn sách sẽ là tài liệu giảng dạy tốt cho các trường đại học, là tài liệu tham khảo bổ ích cho những ai muốn tìm hiểu kiến trúc Hà Nội và kiến trúc Việt Nam, là công cụ cần thiết cho công tác bảo tồn và kế thừa di sản lịch sử và văn hóa của thành phố Hà Nội. Các thành viên tổ nghiên cứu đề tài đều là những kiến trúc sư lão thành nổi tiếng rất am tường kiến trúc Hà Nội.
Tuy nhiên, để đề tài đạt được như mục đích nêu trên thì theo Kiến trúc sư Phạm Sỹ Liên thì tổ biên soạn gặp phải hai thách thức sau đây:
- Làm rõ đây là cuốn sách về lịch sử kiến trúc Hà Nội, hay nghiên cứu bản sắc kiến trúc Hà Nội qua các thời đại, hay lịch sử hình thành thành phố Hà Nội;
- Địa bàn nghiên cứu hẳn là địa giới hiện tại của thủ đô Hà Nội và nếu thế thì phải bao quát cả kiến trúc Hà Đông và Sơn Tây nữa.
*
Thăng Long – Hà Nội là trung tâm kinh tế - văn hóa – chính trị, nơi diễn ra những sự kiện trọng đại của đất nước và Thủ đô, có sức lan tỏa cho cả nước. Đề tài Kiến trúc Thăng Long – Hà Nội khi thành sách sẽ tổng kết lịch sử hình thành và phát triển của nền kiến trúc thành phố Hà Nội từ xưa tới nay để đóng góp vào sự bảo tồn và phát huy các giá trị của nền kiến trúc Việt Nam. Đồng thời, công trình này sẽ giúp cho công tác bảo tồn và phát huy di sản và bản sắc kiến trúc Hà Nội trong quản lý và tổ chức thực hiện Quy hoạch chung thủ đô Hà Nội hiện tại và tương lai.
Khánh Chi (Tổng hợp)
Nhà xuất bản Hà Nội