Bộ sách Làng cổ Hà Nội, với hai tập, 1256 trang in, gồm hai nội dung chính: Phần 1 - Dấu ấn văn hoá của làng Việt và làng cổ Hà Nội. Phần viết này có tính dẫn luận trước khi đi vào cụ thể các làng cổ của Hà Nội được giới thiệu trong sách ở phần 2. Theo khái niệm, làng là một đơn vị cư trú và một hình thức tổ chức xã hội quan trọng của nông thôn ở Việt Nam; mỗi làng đều có lãnh thổ riêng và những phong tục tập quán đặc thù. Quá trình hình thành, phát triển, xây dựng cuộc sống cộng đồng, lao động, đấu tranh với thiên nhiên và giặc ngoại xâm đã tạo dựng nên văn hóa làng. Chính văn hóa làng đã tạo cho người Việt sức mạnh bền vững và dẻo dai. Văn hóa làng với sự ngưng kết đậm nét biểu hiện trong lối sống, phong tục tập quán, kho tàng văn hóa dân gian, tín ngưỡng - tôn giáo. Văn hóa làng còn có một cơ sở vật chất là đình, đền, chùa, miếu, lũy tre, cây đa, giếng nước… Những yếu tố vật thể và phi vật thể trên hòa quyện vào nhau và tích hợp lại thành văn hóa làng, lưu truyền từ thế hệ trước sang thế hệ sau. Hiện nay, trên đất nước ta có nhiều làng được hình thành từ lâu đời, còn lưu giữ được cơ bản những thành tố và dấu tích lịch sử của văn hóa làng, ta thường gọi là làng cổ.

Phần 2 - Một số làng cổ tiêu biểu ở Hà Nội. Trên mảnh đất văn hiến nghìn năm với lịch sử, trải qua nhiều thăng trầm, biến cố, Hà Nội có nhiều ngôi làng được hình thành cùng với đó làng cổ mất đi mà thay vào đó là những phố phường của đô thị hóa. Hà Nội xưa với cốt lõi 36 phố phường nội đô, qua nhiều lần thay đổi địa giới hành chính, thủ đô Hà Nội ngày một rộng lớn hơn, đặc biệt là sau khi mở rộng địa giới hành chính năm 2008, Hà Nội đã mang một tầm vóc mới, vị thế mới.  Mặc cho nhiều con đường mới mở, nhiều khu chung cư, nhà cao tầng mọc lên thì Hà Nội vẫn còn đó những ngôi làng xen lẫn. Với hàng nghìn ngôi làng của Hà Nội, việc tuyển chọn giới thiệu một số làng tiêu biểu ở Hà Nội là một việc rất khó khăn với nhóm biên soạn.  Để lựa chọn được các làng cổ tiêu biểu đưa vào cuốn sách, Ban Biên soạn “Làng cổ Hà Nội” đã xây dựng tiêu chí chung nhận diện làng cổ Hà Nội, trong đó cốt lõi là: làng được tạo lập từ 300 năm trở lên (từ đầu thế kỷ thứ XVIII), hiện còn bảo lưu được nhiều nét đặc sắc của văn hóa làng Việt. Từ tiêu chí, qua khảo sát, hội thảo, Ban Biên soạn đã chọn ra một số làng cổ tiêu biểu bao gồm: làng cổ tiêu biểu toàn diện; làng cổ tiêu biểu trên một số thành tố đặc sắc. Trong cuốn sách “Làng cổ Hà Nội” được giới thiệu 70 làng cổ tiêu biểu và 8 cụm làng cổ điển hình (gồm các làng cổ trong một xã hay một phường).

Bộ sách trở nên hấp dẫn, sinh động hơn ngoài giới thiệu vị trí, những giá trị tiêu biểu của làng về văn hóa, kinh tế, xã hội, mỗi bài viết còn có ảnh minh hoạ ở mỗi làng, phụ lục ảnh màu và phần Phụ lục.

Thành phố Hà Nội hiện nay gồm 17 huyện, 12 quận và 1 thị xã. Với nông thôn rộng và vùng ven nội (huyện chuyển thành quận) còn sản xuất nông nghiệp, nên ở Hà Nội có nhiều địa danh mang tên làng, trong đó một số địa phương còn bảo tồn được các làng cổ. Đây là một công trình nghiên cứu về làng quê Hà Nội xưa, nhằm góp phần tích cực vào việc tổng kết và phát huy giá trị lịch sử và văn hóa ngàn năm Thăng Long - Hà Nội. Đây là một đề tài nghiên cứu, sưu tầm, biên soạn công phu do Tiến sĩ Lưu Minh Trị chỉ đạo và thực hiện, với sự tham gia của các nhà khoa học và cán bộ quản lý văn hóa các cấp. Cuốn sách cũng được tham khảo, chắt lọc từ nhiều nguồn tài liệu hiện có về lịch sử, văn hóa, di sản văn hóa, kể cả tài liệu truyền thống của làng xã.

Do các điều kiện khách quan và chủ quan, ở lần xuất bản này, cuốn sách chưa thể giới thiệu được hết những làng cổ Hà Nội hiện có. Thêm vào đó, tư liệu về làng cổ Hà Nội xuất phát từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau, tản mạn và không thống nhất. Nhưng với 70 làng cổ tiêu biểu và 8 cụm làng cổ điển hình được giới thiệu trong 2 tập sách này phần nào phác họa những giá trị văn hóa, kinh tế, xã hội… của văn hóa làng của Việt Nam nói chung và với thủ đô Hà Nội nói riêng. Có thể nói bộ sách thực sự như một cẩm nang để mỗi người dân Thủ đô và cả nước cũng như bạn bè quốc tế tìm hiểu những giá trị văn hóa tiêu biểu về làng cổ Hà Nội. Cùng với đó còn là tài liệu bổ ích cho các nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách trong việc phát triển kinh tế cùng bảo tồn, tôn tạo phát huy những giá trị văn hóa truyền thống.

Lam Giang