Trong lĩnh vực lịch sử nói chung và lịch sử quân sự nói riêng, đã có nhiều công trình nghiên cứu dưới nhiều góc độ và thể loại khác nhau về chiến thắng của quân dân miền Bắc mà trực tiếp là quân và dân Hà Nội cùng lực lượng phòng không, không quân Quân đội nhân dân Việt Nam đánh bại cuộc tập kích đường không chiến lược của đế quốc Mỹ vào Hà Nội, Hải Phòng và một số địa phương miền Bắc vào những ngày cuối tháng 12 năm 1972. Tuy nhiên cuốn sách “Hà Nội – “Điện Biên phủ trên không” không trình bày theo hình thức và quy mô của một chuyên khảo về một chiến dịch phòng không cũng không phải là một công trình lịch sử thuần tuý. Với phương pháp lịch sử - tổng kết, cùng cách tiếp cận sự kiện trong khung cảnh chiến tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam, các tác giả đã tập trung khai thác và phân tích những thông tin trong các tư liệu thời đó cùng các tư liệu hình thành sau này, kết hợp với những nghiên cứu của các học giả nước ngoài. Do đó cuốn sách có nội dung khách quan, sinh động, hấp dẫn, làm nổi bật “hào khí Thăng Long” trong thời đại Hồ Chí Minh.

Dù dung lượng nội dung không lớn, nhưng cuốn sách lại cung cấp cho độc giả một cái nhìn khái quát về con đường dẫn đến cuộc đối đầu lịch sử trên bầu trời Hà Nội tháng 12 năm 1972, trong đó nêu bật lên những âm mưu của đế quốc Mỹ khi mở rộng chiến tranh xâm lược miền Bắc với mục tiêu cụ thể là tấn công thủ đô Hà Nội bằng B52. Nhưng cũng chính trong bối cảnh ấy, chúng ta đã thấy được một quá trình chuẩn bị chiến đấu về mọi mặt của quân dân Thủ đô và lực lượng phòng không quốc gia, đặc biệt là việc xây dựng thế trận phòng không nhân dân nhằm chống lại những âm mưu xảo quyệt của đế quốc  Mỹ. Và chính những ngày tháng kiên cường đánh bại cuộc tập kích bằng không quân chiến lược của đế quốc Mỹ của quân dân Thủ đô là minh chứng tiêu biểu nhất cho hào khí Thăng Long, khí phách kiên cường của người Việt Nam trong sản xuất và chiến đấu. Qua đây giúp chúng ta hiểu sâu hơn về tầm vóc, nguyên nhân thắng lợi cùng những bài học rút ra từ chiến công vĩ đại này. Đây chính là cuộc đọ sức trực tiếp có quy mô lớn nhất và đã giành được thắng lợi to lớn nhất của quân dân miền Bắc nói chung, quân dân Thủ đô nói riêng, bởi nó đã đánh thắng một cách  giòn giã, thuyết phục pháo đài bay B52 – một trong ba loại vũ khí tiến công chiến lược của đế quốc Mỹ. Làm cho nhân dân thế giới hiểu rõ thêm thứ vũ khí mà Mỹ đã đưa ra để khủng bố con người. Chiến thắng này buộc Mỹ phải ký Hiệp định Pari về chấm dứt hoàn toàn chiến tranh ở Việt Nam,và rút toàn bộ quân về nước. Có thể nói “Hà Nội – Điện Biên phủ  trên không” là thắng lợi của lòng yêu nước, tinh thần dũng cảm, quyết tâm chiến đấu khắc phục những khó khăn trở ngại, sẵn sàng hy sinh vì độc lập tự do của dân tộc. Đó cũng chính là thắng lợi của trí thông minh, sự sáng tạo và  tinh thần tự lực tự cường của quân và dân Thủ đô nói riêng, quân dân cả nước nói chung.

Bằng ý chí kiên cường bất khuất, quyết đánh và quyết thắng, Hà Nội đã giáp mặt với pháo đài bay B.52, lập nên 12 ngày đêm “Điện Biên Phủ trên không” khiến Mỹ phải cút, ta đánh tiếp cho ngụy phải nhào để thống nhất đất nước theo lời Bác Hồ dặn. Cũng chính vì vậy, đã có bao danh hiệu vinh dự được trao tặng cho Hà Nội: Thành phố anh hùng, Thủ đô của lương tri và phẩm giá con người, Thành phố vì hòa bình. Khép lại quá khứ, hướng tới tương lai, Hà Nội mở rộng đối ngoại nhà nước và đối ngoại nhân dân nên đã có bao thành phố bạn bè ấm áp tình hữu nghị và hợp tác.

Có thể nói “Điện Biên phủ trên không” chính là khúc tráng hào hùng về phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, về phát huy sức mạnh của lòng dân. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói “Dễ vạn lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong”. Đó là bài học thiêng liêng và vô giá mà ngày nay chúng ta cần phải học tập và phát huy trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước đi lên hội nhập với thế giới.

Hoàng Minh