Tóm tắt nội dung:

Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Hà Nội là một sự kiện lịch sử đặc biệt quan trọng trong lịch sử cách mạng Việt Nam nói chung và lịch sử Hà Nội nói riêng. Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Hà Nội có ý nghĩa quyết định đối với cuộc cách mạng giải phóng dân tộc trên phạm vi cả nước. Xét trong chiều dài lịch sử, đó là một mốc son chói lọi trên chặng đường lịch sử 1000 năm Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội.

Nghiên cứu về Cách mạng tháng Tám ở Hà Nôị không phải là một đề tài mới. Từ trước đến nay đã có một số công trình ở trong và ngoài nước đề cập tới đề tài này, song vẫn chỉ dừng lại ở những vấn đề cụ thể như giới thiệu sự kiện, nhân vật tiêu biểu hoặc hồi ký mà chưa có một công trình nào mang tính tổng quan, nghiên cứu một cách toàn diện cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Hà Nội. Chính vì vậy, mà việc nhóm tác giả nghiên cứu đề tài “Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Hà Nội” không chỉ có ý nghĩa góp phần tô dày thêm tủ sách “Thăng Long ngàn năm văn hiến” mà còn có giá trị khoa học và thực tiễn  sâu sắc. Có thể nói, kết quả nghiên cứu của đề tài này góp phần vào việc giáo dục lịch sử truyền thống cho nhân dân Thủ đô nói riêng, cả nước nói chung; đồng thời là một tài liệu có ích đối với các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước về lịch sử Việt Nam, đặc biệt là về thủ đô Hà Nội.

- Đề tài hướng tới các mục tiêu sau:

+ Làm rõ các bước phát triển của phong trào đấu tranh cách mạng của nhân dân Hà Nội dưới sự lãnh đạo của Đảng, Xứ ủy Bắc Kỳ và Thành ủy Hà Nội trong tiến trình vận động giải phóng dân tộc.

+ Tái hiện một cách trung thực, đầy đủ và sinh động tiến trình Cách mạng tháng Tám ở Hà Nội từ năm 1939 đến 2/9/1945.

+ Khái quát một số đặc thù của Cách mạng tháng 8 - 1945 ở Hà Nội.

+ Nêu bật vai trò của Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở  Hà Nội đối với Cách mạng tháng 8 trong cả  nước.

+ Đánh giá một số nhân vật và sự kiện lịch sử liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp tới Cách mạng tháng 8 - 1945 ở Hà Nội.

Bình luận sách

* GS.TS. Nguyễn Ngọc Cơ - Đại học Sư phạm Hà Nội

1. ý nghĩa và sự cần thiết của việc biên soạn sách

- Sách được biên soạn trên cơ sở đề cương được xây dựng và đã chỉnh sửa theo sự góp ý của Hội đồng thẩm định.

- Kế thừa những thành tựu nghiên cứu và các cuốn sách viết về cách mạng tháng Tám ở Hà Nội của các cơ quan Trung ương và địa phương.

- Thiết thực kỉ niệm đại lễ 1000 năm Tháng Long - Hà Nội

- Phù hợp với kế hoạch của Nhà xuất bản

2. Cấu tạo sách có 2 phần:

Phần 1: viết về Cách mạng tháng Tám ở thủ đô Hà Nội gồm 3 chương: Chương 1: Phong trào cách mạng ở Hà Nội trước năm 1939 (nên ghi là Phong trào đấu tranh yêu nước của nhân dân Hà Nội trước năm 1939), giới thiệu khái quát về Hà Nội thời thuộc Pháp như địa giới hành chính, vị thế của Hà Nội, cơ cấu xã hội và kết cấu dân cư.

Phần nói về phong trào cách mạng giải phóng dân tộc trước 1939 (nên ghi là phong trào dân tộc dân chủ ở Hà Nội trước năm 1939) có đề cập đến Xu hướng dân chủ tư sản (nên ghi là khuynh hướng), Phong trào vô sản (nên ghi là khuynh hướng vô sản) và Phong trào vận động dân tộc dân chủ 1936 - 1939 (nên ghi là Cuộc vận động dân chủ những năm 1936 - 1939 ở Hà Nội).

Về nội dung các phần viết, nhìn chung bản thảo sách đã phản ánh được tương đối đầy đủ và trung thực dưới dạng thông sử các sự kiện chính có liên quan đến phong trào yêu nước diễn ra ở Hà Nội, đặc biệt là từ sau năm 1930 dưới sự lãnh đạo của Thành ủy và các tổ chức cơ sở Đảng ở Thủ đô.

Chương 2: Phong trào đấu tranh cách mạng từ cuối năm 1939 đến đầu năm 1945

Chương viết dựa vào các số liệu, tư liệu về lịch sử cách mạng Việt Nam, lịch sử cuộc vận động cách mạng tháng Tám ở Hà Nội, các chuyên khảo và Văn kiện Đảng để phản ánh, do đó đã đảm bảo được tính trung thực khách quan và độ tin cậy cần thiết.

Chương 3: Từ cao trào kháng Nhật đến tổng khởi nghĩa, xây dựng chính quyền (thêm chữ Dân chủ) nhân dân (từ 12-3 đến 2-9-1945)

Đây là chương viết khá thành công, bổ sung được nhiều tư liệu mới, phản ánh được toàn cảnh sinh động, cụ thể diễn biến cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở  Hà Nội, trung tâm chính trị của cả nước, có ảnh hưởng lan tỏa đến hết thảy các địa phương trong toàn quốc, góp phần vào thành công chung của Cách mạng tháng Tám 1945.

Tuy nhiên, trong phần viết này, nên chăng cần khai thác và đưa vào một số sự kiện đặc biệt, ít nơi có, đó là sự hiện diện của lực lượng đồng minh ở Hà Nội trong cách mạng tháng Tám. Điều này sẽ càng nhấn mạnh thêm tính chất chính nghĩa và quốc tế của Cách mạng tháng Tám ở Việt Nam.

Ngoài các phần viết đã trình bày trong bản thảo, theo chúng tôi, nên có một mục riêng (chứ không nên trình bày lẫn vào phần kết luận) viết về ý nghĩa của sự kiện khởi nghĩa giành chính quyền thành công ở Hà Nội bởi vì trong thực tế, thắng lợi trên có một ý nghĩa và vị trí đặc biệt.

Phần 2: Phụ lục, có trích lục một số tư liệu gốc, một số ảnh tư liệu có giá trị liên quan đến Lịch sử cách mạng tháng Tám 1945 ở Hà Nội.

- Cần bổ sung thêm các ảnh khác.

Tuy còn một số điểm cần phải tiếp tục chỉnh sửa, sửa chữa, bổ sung, nhưng nhìn tổng thể, bản thảo sách: Cách mạng tháng Tám 1945 ở Hà Nội do Nguyễn Đình Lê chủ biên, về cơ bản đã đạt được các tiêu chí đặt ra.

Nhà xuất bản Hà Nội