Cuộc sống con người, thiên nhiên, văn hoá xã hội của Thăng Long - Hà Nội qua ống kính các nhà nhiếp ảnh, trong đó có những ảnh gia người Pháp như Hocquard, Andre Frassati hay Robert Khan… đã giúp chúng ta hình dung được một Hà Nội của những năm nửa cuối thế kỷ XIX và nửa đầu thế kỷ XX. Với số lượng hơn 300 ảnh được Nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Mạnh Thường - người đã từng chủ biên nhiều tập sách (cả chữ lẫn ảnh), có kinh nghiệm trong việc làm sách, có tư liệu phong phú, đa dạng trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt trên lĩnh vực nhiếp ảnh - tuyển chọn và giới thiệu. Qua những hình ảnh chúng ta không những nhìn lại được những cái đã vĩnh viễn mất đi, những cái còn tồn tại mà còn cả những cái mới hình thành trong quá trình bị thực dân hoá đã làm thay hình đổi dạng ví dụ như bức ảnh điện Kính Thiên bị quân Pháp biến thành đồn trấn thủ; hay một Hà Nội với năm cửa ô, nay còn đó Ô Quan Chưởng, một cửa ô duy nhất nguyên vẹn, bốn cửa ô chỉ còn thấy trong những bức ảnh tư liệu, ảnh cô gái làng hoa Ngọc Hà xưa… Những di sản nghìn năm nay chỉ còn là những hình ảnh kỷ niệm, một thành Thăng Long xây bằng đất nện chỉ thấy ở bức ảnh quý còn lưu giữ. Hay còn đó hình ảnh Hà Nội băm sáu phố phường đã đi vào ca dao: “Phồn hoa thứ nhất Long Thành/ Phố giăng mắc cửi, đường quanh bàn cờ/ Người về nhớ cảnh ngẩn ngơ”, đã được lưu lại qua các bức ảnh tư liệu.

Khi những người phương Tây đặt chân đến Thăng Long - Kẻ Chợ cũng là khi có sự giao thoa văn hoá Đông - Tây, tạo cho Hà Nội một diện mạo đa dạng hơn. Những bức ảnh xưa còn lưu lại đã thể hiện sự giao thoa về giáo dục như hình ảnh bên cạnh một nhà nho là người học chữ quốc ngữ, học trường Tây; giao thao về văn hoá xã hội; giao thông vận tải với bức ảnh chiếc xe tay đầu tiên, hay người Hà Nội ngỡ ngàng với người đi xe đạp, xe ô tô… Qua những hình ảnh Hà Nội cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX - cái thuở giao thời thực dân phong kiến, đấu tranh giành độc lập ta thấy một Hà Nội hoà bình, hội nhập và phát triển hôm nay có nhiều đổi khác.

Các bức ảnh này lâu nay vẫn được lưu trữ trong các bộ sưu tập của các cơ quan nghiên cứu, trong các bảo tàng, các kho tư liệu của các báo và tạp chí... và cả các lưu trữ cá nhân quý hiếm ở trong nước và ngoài nước nay đã được tập hợp lại. Với 252 trang in đẹp cùng hơn 300 bức ảnh tư liệu rất quý giá này, cuốn sách “Hình ảnh Hà Nội cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX” có nội dung phong phú, phản ảnh được nhiều mặt của đời sống xã hội Hà Nội cách đây trên dưới một thế kỷ. Mỗi bức ảnh cùng phản ánh một cuộc sống riêng vào thời kỳ đó đã giúp cho người xem không chỉ có được một hiểu biết cụ thể, đồng thời còn nhằm giới thiệu với độc giả Hà Nội, cả nước và bạn bè quốc tế về một “Hà Nội xưa”, bao gồm phong cảnh di tích lịch sử, phố phường Hà Nội: lao động, học tập, sinh hoạt văn hoá, giải trí, lễ hội; về con người Hà Nội hào hoa phong nhã.

Gấp lại cuốn sách ảnh “Hình ảnh Hà Nội cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX” khiến cho người đọc, người xem biết được một Hà Nội xưa vẫn là bông hoa xoè năm cánh cửa ô, là ngôi sao toả sáng từ trung tâm châu thổ sông Hồng vươn dài trải rộng khắp đất nước.

Nhà xuất bản Hà Nội