Tóm tắt nội dung:

- Phong trào Tây Sơn là một hiện tượng kỳ diệu trong lịch sử dân tộc. Đáng tiếc là nó tồn tại trong thời gian quá ngắn, lại bị triều Nguyễn sau đó tìm mọi cách xuyên tạc, lấp xoá các dấu vết của nó, khiến ngày nay chúng ta có quá ít tài liệu để nghiên cứu. Công trình là một nỗ lực sưu tầm, nghiên cứu, giới thiệu các di văn ra đời trên vùng đất “nghìn năm văn hiến” dưới hai triều Quang Trung và Quang Toản, nhằm góp phần làm sống lại nhiều giá trị đã bị mai một của một phong trào nông dân khởi nghĩa lớn nhất nước ta cuối thế kỷ XVIII.

- Đối tượng phục vụ của công trình là giới nghiên cứu về Tây Sơn, về Thăng Long - Hà Nội… Bạn đọc thông thường cũng có thể từ công trình này lý giải vì sao tượng đài Quang Trung - Nguyễn Huệ lại được dựng lên tại gò Đống Đa trên đất Thủ đô..

            - Để có một tập sách mang ý nghĩa “tồn cổ” và góp phần làm sống lại nhiều mặt mà triều Tây Sơn đã cung hiến cho đất nước, công trình trước hết quan tâm đến các văn bản khắc trên bia, chuông khánh… nguồn tư liệu có độ tin cậy cao nhưng lại dễ hư hỏng, mất mát. Thứ đến là mảng sáng tác của các nhà văn, nhà thơ, nhà chính trị… trong đám “trí thức Bắc Hà” đã đồng hành cùng phong trào Tây Sơn, thể hiện qua các bài biểu, thư, thơ, phú, văn tế… của họ. Và cuối cùng là những bài dụ, chiếu, sắc của các vua Quang Trung, Quang Toản liên quan đến con người, sự việc… ở “Bắc Thành”. Từ đây, ta hiểu được mối quan hệ hai chiều giữa Tây Sơn và Thăng Long - Hà Nội..

Bình luận sách

* PGS.TS. Hoàng Thị Ngọ (Bình luận đề cương)

1. Về đề tài công trình:

          Thời Tây Sơn (1788 -1802) tuy tồn tại trong một khoảng thời gian rất ngắn nhưng là một thời đại đặc biệt với những chiến công vô cùng hiển hách của phong trào Tây Sơn và thể hiện khí phách, trí tuệ, tài ba tuyệt vời của người anh hùng áo vải Quang Trung Nguyễn Huệ. Đó quả là một hiện tượng kỳ diệu trong lịch sử dựng nước, giữ nước của dân tộc ta mà cho đến nay vẫn còn nhiều điều, nhiều khía cạnh chưa được hiểu biết hết. Mặc dù bị vương triều Nguyễn tìm mọi cách xuyên tạc, lấp xoá các dấu vết về thời Tây Sơn nhưng qua các di sản Hán Nôm vẫn còn những tư liệu quý giúp ta tìm hiểu nghiên cứu sâu thêm về mọi mặt chính trị, quân sự , kinh tế, văn hoá,... của một giai đoạn hào hùng nhất trong lịch sử dân tộc. Nay nhân dịp sắp kỷ niệm một nghìn năm Thăng Long - Hà Nội, cuốn sách Di văn thời Tây Sơn trên đất Thăng Long - Hà Nội nếu được thực hiện sẽ là một công trình đáp ứng được sự mong mỏi lâu nay của xã hội về mặt văn hoá lịch sử thời Tây Sơn, đặc biệt là những di văn thời Tây Sơn trên đất Hà Nội. Qua bản đề cương và những điều tôi được biết về lịch sử của đề tài này, tôi thấy đây là một đề tài hay, không bị trùng lặp với các công trình đã công bố, rất có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, cần được tiếp tục triển khai, khai thác, bổ sung, nghiên cứu hoàn thiện để dáp ứng yêu cầu người đọc hiện nay.

2. Về tính thực thi của đề tài:

          Đề tài này có khả năng thực thi rất cao vì chủ nhiệm đề tài và nhóm công trình đã từng thực hiện nhưng còn dở dang, chưa công bố, nay trên cơ sở những kết quả đã làm được, bổ sung thêm tư liệu, nâng cao thêm trình độ dịch thuật... tăng cường thêm tính chất nghiên cứu khoa học là có thể hứa hẹn có một cuốn sách dày dặn có giá trị. Hơn nữa, đội ngũ những người tham gia công trình đều là những người có bề dầy, nhiều kinh nghiệm, có trình độ trong công tác nghiên cứu Hán Nôm, có uy tín chuyên môn, có thể đảm bảo cho chất lượng của cuốn sách sau khi xuất bản.

3. Về bố cục cuốn sách:

          Theo như bản đề cương , cuốn sách sẽ gồm 4  phần chủ yếu :

          - Tổng quan.

          - Di văn.

          - Phụ lục.

          - Sách và tài liệu tham khảo.

          Trong đó, phần Tổng quan và phần Di văn là 2 phần trọng tâm. Bố cục sách như vậy là hợp lý và khoa học.

4. Về nội dung cuốn sách:

          Từ hai nguồn tư liệu quan trọng là kho thư tịch tài liệu Hán Nôm tại Viện NC Hán Nôm và kho thác bản minh văn của Ban quản lý di tích và danh thắng Hà Nội thuộc Sở Văn hoá - Thông tin Hà Nội, sưu tập và phát hiện thêm các di văn thời Tây Sơn trên đất Thăng Long - Hà Nội. Số di văn thời Tây Sơn được chia ra làm 3 mảng lớn là: văn kiện triều đình, tác phẩm danh nhân, di văn ở phường xã. Phần Tổng quan được xem như là phần khảo cứu, giới thiệu về tình hình văn bản, giá trị văn bản và những đánh giá, nhận định của nhóm công trình. Rất tiếc là ở đây chưa được biết phần này sẽ khoảng bao nhiêu trang trong số 700 trang của cuốn sách. Với 700 trang sách thì số di văn thời Tây Sơn trên đất Thăng Long - Hà Nội đã được giới thiệu hết chưa hay mới chỉ  tuyển dịch?

          Phần về các di văn sẽ được tuyển chọn xếp theo từng mảng mỗi mảng đều được xếp theo hình thức thể loại, trong từng thể loại các văn bản lại được xếp theo thứ tự thời gian. Đó là cách làm hợp lý, mạch lạc, dễ theo dõi và logic với phần tổng quan.

          Nhìn chung, qua bản đề cương chi tiết đã có thể hình dung ra hình thức và nội dung của một cuốn sách  có giá trị. Các phần còn lại đều cần thiết và làm phong phú thêm cho cuốn sách.

5. Kết luận:

Bản đề cương trình bầy đầy đủ, rõ ràng về công trình Di văn thời Tây Sơn trên đất Thăng Long - Hà Nội. Đây là một công trình có tính khả thi cao, nếu được thực hiện sẽ cung cấp cho độc giả và bổ sung vào tủ sách Thăng Long ngàn năm văn hiến một cuốn sách phong phú về nội dung, giàu ý nghĩa khoa học và thực tiễn.

Nhà xuất bản Hà Nội