Khi nghiên cứu những nét đẹp về nhân cách của tuổi trẻ Thăng Long – Hà Nội từ truyền thống lịch sử, đặc trưng cơ bản là tính xung kích và sáng tạo trong học tập, lao động, chiến đấu chống ngoại xâm, so sánh với những biến đổi của nó trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước hiện nay trở thành một vấn đề quan trọng, từ cả góc độ lịch sử đến góc độ phát triển.

Theo đánh giá của một số nhà khoa học và các chuyên gia, đề tài viết về tuổi trẻ Thăng Long – Hà Nội là một đề tài khó, nhất là thêm yêu cầu phải hay, phải hấp dẫn. Đây là đề tài khó viết trên nhiều phương diện. Chủ đề của cuốn sách trải rộng suốt quá trình hình thành của mảnh đất và con người Thăng Long - Hà Nội đến nay. Thăng Long – Hà Nội trải nghìn năm, qua cuốn sách bỗng hiện lên như một mảnh đất hiện đại đầy sự trẻ trung, sáng tạo và căng tràn sức sống. Từ những biến thiên của lịch sử, tìm kiếm những gì là đặc trưng của Thăng Long – Hà Nội, đặc biệt là của thể trẻ tuổi người Thăng Long – Hà Nội, tổng hợp và ghi chép lại trong từng trang sách.

Quá trình hình thành và phát triển những bản sắc và tính cách của con người Thăng Long - Hà Nội gắn liền với những đóng góp của các thế hệ của những người trẻ tuổi. Cuốn sách “Tuổi trẻ Thăng Long – Hà Nội những nét đẹp truyền thống và hiện đại” cho chúng ta thấy thế hệ trẻ Thăng Long - Hà Nội, từ đời này sang đời khác luôn là những người đi tiên phong trong lao động sáng tạo, chiến đấu, chống ngoại xâm, giữ gìn và phát triển những phẩm chất tốt đẹp rất đặc trưng của “người Tràng An”. Những người trẻ tuổi vừa bảo vệ các giá trị truyền thống vừa mang đến cho cuộc sống và văn hoá sự trẻ trung sôi nổi nhưng cũng đầy tinh tế của Thăng Long - Hà Nội.

Công trình này nghiên cứu những đặc trưng về nhân cách của tuổi trẻ Thăng Long - Hà Nội từ truyền thống lịch sử, đặc biệt là tính cách xung kích và sáng tạo trong học tập, lao động, chiến đấu chống ngoại xâm, so sánh với những biến đổi của nó trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước hiện nay, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp nhằm kế thừa và phát huy những giá trị tốt đẹp truyền thống của tuổi trẻ Thăng Long - Hà Nội trong sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hoá và hiện đại hoá Thủ đô Hà Nội và đất nước.

Qua những phân tích đặc trưng của mảnh đất Thăng Long – Hà Nội, vùng địa linh nhân kiệt, vùng đất gắn với sự trẻ trung, sáng tạo để khẳng định Thăng Long – Hà Nội là nơi hội tụ của cả nước, các tác giả cố gắng làm rõ:

Truyền thống và hiện đại

Thế giới tinh thần, tình cảm của tuổi trẻ Thăng Long – Hà Nội gắn vơi tình yêu quê hương, yêu Thủ đô. Trong từng phần nội dung, tác giả đã phân tích được những nét đẹp của các tình cảm đó.

Ngoài ra, cuốn sách chú trọng và nêu được những phẩm chất tốt đẹp trong truyền thống lao động và học tập của người Hà Nội nói chung và qua đó để người đọc cảm nhận và thấy ẩn ý nhấn mạnh đến tuổi trẻ Thăng Long – Hà Nội. Có khá nhiều dẫn chứng về mặt lịch sử, qua thơ văn, qua các nhân vật, mẩu chuyện thể hiện sinh động những truyền thống tốt đẹp của tuổi trẻ Thăng Long – Hà Nội.

Phần I. Tuổi trẻ Thăng Long – Hà Nội những nét đẹp truyền thống: nhờ có tư liệu phong phú và sinh động nên phần phân tích và đánh giá của nhóm tác giả giúp người đọc dễ cảm nhận hơn, dễ đọc và hiểu hơn. Các gương sáng, các giá trị đã được minh chứng khẳng định và được lựa chọn trong quá trình phân tích, lồng ghép dẫn chứng cụ thể. Có thể nói nội dung phần này khá hay, có nhiều ý tưởng mới, không khô cứng mà tràn đầy những cảm xúc.

Trong phần này, tác giả tập trung nhấn mạnh vai trò, sự đóng góp to lớn, tính tiên phong và sáng tạo trong chiến đấu bảo vệ quê hương, tổ quốc, bảo vệ Thủ đô của tuổi trẻ Thăng Long – Hà Nội. Cuốn sách đã giới thiệu những gương sáng, tiêu biểu trong quá trình lịch sử chiến đấu bảo vệ và giải phóng đất nước.

Phần II. Tuổi trẻ Thăng Long – Hà Nội trên con đường công nghiệp hóa và hiên đại hóa: Nhóm biên soạn cũng đã đầu tư rất nhiều thời gian, công sức nhưng nội dung phần này sử dụng cách viết số liệu điều tra sẽ làm người đọc thấy khô khan, không hấp dẫn. Có thể thấy, nhóm tác giả đã cố gắng trình bày theo cách diễn giải xã hội học, kết hợp các số liệu điều tra, khảo sát thực tế với những phân tích so sánh các tư liệu thứ cấp. Các phân tích này có thể khiến người đọc cảm thấy khô cứng, chất khoa học nặng hơn chất đại chúng, nhưng cần thiết và hợp lý. Khi đi sâu tìm hiểu cuốn sách, chúng ta thấy thay vì đi vào những nhận định thiên kiến, có tính chủ quan, các tác giả đã phác họa nhóm thanh niên Thủ đô bằng chính những số liệu khách quan từ điều tra thực tế. Điều này giúp độc giả quan tâm khi tìm hiểu từ cơ sở các tư liệu khoa học được nghiên cứu thực tế được trình bày và phân tích cụ thể, có thể tự nhận định vấn đề theo cách thức riêng của mình.

Có thể nói, thông qua những kết quả điều tra xã hội học, kết quả nghiên cứu công phu, ở phần tuổi trẻ Hà Nội hiện nay – trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa, các tác giả có nhiều nhận định có sức thuyết phục, khách quan, khá toàn diện về những mặt mạnh và cả những hạn chế, những vấn đề mới cần quan tâm đối với tuổi trẻ Hà Nội hiện tại và những năm sắp tới.

Về cách thể hiện nội dung

Sách viết nhẹ nhàng và hấp dẫn, nhất là ở phần I, từ những dẫn chứng về lịch sử tác giả phân tích dẫn giải cụ thể qua thơ văn, qua các nhân vật, mẩu chuyện thể hiện sinh động những nét đẹp trong truyền thống. Theo nhận định của tôi, phần viết về truyền thống khá hay, có nhiều ý tưởng mới, không khô cứng mà tràn đầy những cảm xúc.

 Tuy phần này gồm những kết quả nghiên cứu xã hội học thực tế, nhưng khi đọc cụ thể từng nội dung tôi cảm nhận nhóm tác giả diễn đạt khá tốt, với những phân tích, dẫn chứng, kết quả điều tra xã hội học… có sức thuyết phục. Các tác giả đã tinh tế khi nói đến sự tinh tế của tuổi trẻ Thăng Long xưa, như cái nhạy cảm của chàng trai trẻ Phạm Đình Hổ trong “Vũ trung tùy bút”, cái cảnh đầy xao động của Thăng Long về đêm: “Mỗi khi đêm thanh, cảnh vắng, tiếng chim kêu vượn hót ran khắp bốn bề, hoặc nửa đêm ồn ào như trận mưa sa gió tạp, vỡ tổ, tan đàn”, rồi những cô gái Thăng Long hoa vương trên tay áo: “Thoảng đưa làn gió ngại ngùng/Hoa vương tay áo nghìn hồng ngời tươi”

Trong cuốn sách này, có nhiều câu thơ hay và khá quen thuộc về tuổi trẻ Thăng Long xưa, nhưng qua sự cảm thụ tinh tế và sự phân tích dẫn giải mềm mại của nhóm tác giả chúng ta thấy được nhìn nhận khác đi, thể hiện một ý tưởng mới theo hướng nghiên cứu của xã hội học.

Cuốn sách được biên soạn khá công phu và nghiêm túc vừa có tính tra cứu hàn lâm, vừa có tính phổ cập, đại chúng, nên khá phù hợp với các độc giả trẻ tuổi. Trong công trình nghiên cứu, biên soạn này, nhóm tác giả đã có những thành công nhất định. Cuốn sách đã tập hợp và đưa ra được nhiều tư liệu phong phú về các thế hệ thanh niên Thăng Long - Hà Nội, nhấn mạnh được những nét đẹp đã trở thành truyền thống của họ, đưa ra những nhận định sắc sảo, nhưng lại khá trẻ trung và tươi tắn và cũng rất tinh tế.

Về bố cục

Cuốn sách có bố cục tương đối chặt chẽ, văn phong gọn gàng sáng sủa. Giữa phần một và phần hai có thể có những cách trình bày hơi khác nhau, nhưng vẫn giữ được sự thống nhất chung, không tạo ra sự quá khác biệt. Phần hai viết có phần khô khan hơn phần một do phải diễn giải khá nhiều các số liệu điều tra, khảo sát xã hội học, nhưng nhìn chung vẫn giữ được những sự cuốn hút nhất định. Từ những kết quả điều tra xã hội học, nhóm tác giả đưa ra nhiều nhận định có sức thuyết phục, khách quan, khá toàn diện về những mặt mạnh và cả những hạn chế, những vấn đề mới cần quan tâm đối với tuổi trẻ Hà Nội.

Với ý nghĩa khoa học được Hội đồng nghiệm thu đánh giá và khẳng định, cuốn sách cung cấp những thông tin và luận cứ khoa học cho bạn đọc, những người quan tâm, đặc biệt là thanh thiếu niên Thủ đô, giúp chúng ta hiểu về đặc trưng và nhân cách truyền thống, củng cố niềm tự hào, kế thừa và phát huy những truyền thống này trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và phát triển Thủ đô hiện nay.

Cuốn sách cung cấp nhiều nội dung hữu ích về thế hệ trẻ Thăng Long – Hà Nội xưa và nay, làm phong phú thêm tư liệu về văn hiến Thăng Long, đáp ứng nhu cầu bạn đọc, đặc biệt là thế hệ trẻ, trong việc nghiên cứu, tìm hiểu về mảnh đất ngàn năm văn hiến.