Có những tư liệu đặc biệt quý

Nhiệm vụ của Đề án Điều tra sưu tầm là khảo sát, điều tra, hệ thống hoá lại toàn bộ kho tư liệu khổng lồ về văn hiến Thăng Long hiện lưu giữ ở các trung tâm lưu trữ Trung ương và địa phương cùng các nguồn tư liệu bổ sung. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ sưu tầm, NXB Hà Nội đã tiếp cận được với nhiều nguồn tư liệu quý được lưu giữ ở các bộ sưu tập cá nhân và nước ngoài. Trong đó có một khối tư liệu lớn đang được lưu trữ tại Hà Lan và Anh. Số tư liệu 9000 trang A4 khai thác được (trong đó 8400 trang của Công ty Đông Ấn Hà Lan, 600 trang của Công ty Đông Ấn Anh) có thể xem là độc nhất vô nhị vì những tư liệu này phản ánh khá cụ thể về tình hình thương mại, kinh tế, xã hội, văn hoá, tín ngưỡng… của Đàng Ngoài mà thực ra phần lớn liên quan đến toàn bộ đời sống của Thăng Long thế kỷ XVII - địa bàn cư trú và hoạt động chính của họ. Trong số đó, có nhiều sự kiện mà chính sử Việt Nam chỉ ghi chép rất sơ sài hoặc hoàn toàn không ghi chép. Có thể lấy ví dụ:

- Năm 1653, tư liệu Hà Lan có gần 10 trang mô tả về diễn biến chính trị trong triều đình và sự kiện hoạn quan Hoàng Nhân Dũng bị xử tử do có mưu đồ phản loạn chống lại Chúa như thế nào, ảnh hưởng đến các quan lại khác trong triều ra sao (Đại Việt sử ký toàn thư chỉ ghi vắn tắt khoảng 3 dòng).

- Năm 1694, người Anh và Hà Lan đã mô tả chi tiết và hệ thống diễn biến phản ứng của triều đình Lê – Trịnh về vấn đề Thiên Chúa giáo ở Đàng Ngoài mà đỉnh cao của sự kiện trên là vụ đốt cờ có hình chữ thập của người Anh. Vụ việc được thi hành bởi quan trấn thủ Phố Hiến nhưng lại không nhận được sự đồng tình cao độ của phủ Chúa… (các bộ chính sử Việt Nam hoàn toàn không ghi chép về sự kiện này).

Cả hai nguồn tư liệu trên đều được viết bằng chữ Anh cổ và chữ Hà Lan cổ. Những tư liệu này viết về Đàng Ngoài thời kỳ họ lưu trú và buôn bán tại Kẻ Chợ trong gần như toàn bộ thế kỷ XVII. Ông Phạm Quốc Tuấn - Chánh văn phòng Dự án NXB Hà Nội cho biết, việc tiếp cận được số tư liệu trên có thể đã khai thác được tới 90% số tư liệu về Thăng Long mà hai nước bạn đang lưu trữ. Việc tổ chức dịch khối lượng tư liệu nước ngoài này là không hề đơn giản, bởi lẽ các chuyên gia có thể đọc hiểu được tiếng Hà Lan và tiếng Anh cổ ở ta không nhiều. Ngay cả người Anh và người Hà Lan bản địa, nếu không nghiên cứu về ngôn ngữ cổ cũng không thể đọc được những tư liệu này. Trước mắt, Nhà xuất bản Hà Nội tổ chức khai thác tóm tắt nội dung để xây dựng tập thư mục đề yếu về khối tư liệu của công ty Đông Ấn Anh và Hà Lan trong dịp đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội.

Về lâu dài, Nhà xuất bản Hà Nội sẽ tổ chức tuyển dịch và cho xuất bản tuyển tập tư liệu của công ty Đông Ấn Anh và Hà Lan bằng tiếng Việt (dự kiến tập sách dày khoảng trên 500 trang, thời gian thực hiện không dưới 4 năm).

Có thể nói, giá trị của nguồn tư liệu này về nghiên cứu lịch sử, văn hóa Thăng Long nói riêng, Đàng Ngoài nói chung là vô cùng lớn. Việc khai thác triệt để những thông tin quý giá trên sẽ góp phần quan trọng cho việc nghiên cứu phục dựng bức tranh toàn cảnh của Thăng Long trong thế kỷ XVII - một trong những thời kỳ được coi là sôi động nhất trong lịch sử cổ trung đại Việt Nam.

 Chuẩn bị ra mắt những cuốn đầu tiên

Theo dự kiến ban đầu, Dự án sẽ được triển khai từ năm 2004 nhưng do nhiều lý do, mãi đến cuối tháng 8/2006 Dự án mới được phê duyệt và bắt đầu khởi động. Đây là một thử thách lớn đối với chủ đầu tư vì thời gian qúa gấp rút. Tuy nhiên, đến giờ phút này, NXB Hà Nội đã khẳng định “Chắc chắn sẽ kịp tiến độ!”. Ông Phạm Quốc Tuấn cho biết, hiện NXB Hà Nội đã xây dựng xong cơ cấu đề tài cho 90 đầu sách, 26 đầu sách đã biên soạn xong bản thảo. Dự kiến, cuối tháng 6 tới, NXB sẽ tiến hành in những cuốn đầu tiên và tháng 7 sẽ chính thức giới thiệu rộng rãi với độc giả. Trong số những cuốn sách đầu tiên này sẽ có một số cuốn như: Tuyển tập truyện ngắn; Tuyển ký, tản văn Thăng Long - Hà Nội, Hà Nội với những tấm lòng gần - xa; Tục ngữ - ca dao - dân ca Hà Nội, Đông kinh nghĩa thục, Văn bia tiến sỹ Văn Miếu Quốc Tử Giám…

NXB Hà Nội đưa ra mục tiêu đến tháng 7/2010 sẽ cơ bản hoàn tất dự án để đúng dịp đại lễ 1000 năm Thăng Long có thể tổng kết dự án và cho ra mắt toàn bộ các đầu sách trong Tủ sách “Thăng Long ngàn năm văn hiến”.

Hoàng Phương

 Box: Tủ sách trên thuộc Dự án “Điều tra, sưu tầm, biên soạn và xuất bản tủ sách Thăng Long ngàn năm văn hiến” do NXB Hà Nội làm chủ đầu tư. Dự kiến, Tủ sách sẽ bao gồm khoảng 100 đầu sách tổng kết văn hiến Thăng Long trong tiến trình 1000 năm lịch sử trên tất cả các lĩnh vực văn hoá xã hội, văn học nghệ thuật, lịch sử, địa lý, kinh tế, tư liệu tổng hợp. Về tổ chức, Dự án gồm Hội đồng Tư vấn khoa học do GS. Vũ Khiêu làm chủ tịch, 6 ban tư vấn chuyên môn và 2 ban tư vấn hỗ trợ gồm các chuyên gia đầu ngành về các lĩnh vực liên quan. Tuy là một bộ sách nhưng việc thẩm định và quy trình biên soạn được thực hiện ngặt nghèo như một công trình khoa học. Việc biên soạn các đầu sách của Tủ sách được tiến hành trên cơ sở kế thừa các công trình, đề tài nghiên cứu khoa học đã được đầu tư thực hiện, các sách, tài liệu đã công bố, các tư liệu lưu trữ và tổ chức nghiên cứu mới trong điều kiện của Dự án. Riêng sách văn học nghệ thuật có nhiều tuyển tập những tác phẩm viết về Thăng Long - Hà Nội đã “có chỗ đứng” trong lòng độc giả. Tất cả sách trong bộ sách này đều bao gồm những đề tài toàn diện nhất, bao quát nhất và hệ thống hơn so với những tư liệu đã viết về Thăng Long trước đây.

 Theo Báo Gia đình&Xã hội