Khối tư liệu lưu trữ VOC và EIC - Những tiềm năng khám phá về lịch sử, văn hóa Thăng Long - Đàng Ngoài thế kỷ XVII
Việc khai thác nguồn tư liệu này để nghiên
cứu, soi sáng lịch sử, văn hóa Thăng Long - Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung
trong nhiều năm gần đây đã thu được rất nhiều thành tựu đáng ghi nhận. Đó cũng
là một trong những lý do hướng nghiên cứu này thu hút được sự quan tâm của
nhiều nhà nghiên cứu Việt Nam,
trong đó có PGS.TS. Hoàng Anh Tuấn. Trong nhiều năm nay, nhà khoa học trẻ này
đã miệt mài, bền bỉ dành sức lực và trí lực của mình để tìm hiểu, khai thác về
nguồn tư liệu lưu trữ phương Tây, cụ thể là của Hà Lan và Anh đặc biệt tập
trung về Thăng Long - Đàng Ngoài. Những kết quả nghiên cứu của anh đã được minh
chứng qua những sản phẩm điều tra, sưu tầm, biên soạn và xuất bản trong Dự án
Tủ sách Thăng Long ngàn năm văn hiến giai đoạn I đã nhận được sự ủng hộ, đón
nhận nhiệt tình của đông đảo bạn đọc.
Nhận
thức được những hạn chế của chương trình sưu tầm và khai thác tư liệu và của
cuốn sách đã được biên soạn xuất bản trong giai đoạn I, cũng như tiềm năng rất
lớn của khối tư liệu Công ty Đông Ấn Hà Lan và Anh trong việc làm sáng tỏ những
góc khuất của lịch sử, văn hóa Thăng Long - Đàng Ngoài thế kỷ XVII, trong Dự án
giai đoạn II, Nhà xuất bản Hà Nội và PGS.TS. Hoàng Anh Tuấn đã xây dựng kế
hoạch tiếp tục điều tra, khảo sát, khai thác nguồn tư liệu tại Lưu trữ Quốc gia
Hà Lan và Thư viện Quốc gia Anh.
Thực hiện kế
hoạch trên, PGS.TS. Hoàng Anh Tuấn đã có chuyến công tác đến Lưu trữ Quốc gia
Hà Lan để thu thập bổ sung khối tư liệu của các thương điếm Hà Lan ở Nagasaki
(Nhật Bản), Zeelandia (Đài Loan), Ayutthaya (Xiêm), Batavia (Indonesia) nhằm bổ
khuyết cho khối tư liệu thương điếm. Đồng thời, trong chuyến khảo sát, anh cũng
đã khai thác thêm được một số nguồn tư liệu lưu trữ bổ sung (khoảng 300 trang)
của Công ty Đông Ấn Anh. Đây chủ yếu là những tư liệu liên quan đến hoạt động
của Công ty Đông Ấn Anh ở Đàng Ngoài nhưng lại nằm rải rác trong các bộ sưu tập
tư liệu của các thương điếm Madras (Ấn Độ),
Bantam (Indonesia)…
Kết quả của đợt khảo sát năm 2013 của tác giả là khoảng 5000 trang tư liệu bổ
sung vào bộ tư liệu hết sức đồ sộ lên tới 1,5 vạn trang của các Công ty Đông Ấn
Hà Lan và Anh liên quan đến Kẻ Chợ và Đàng Ngoài đã được tổng hợp và lưu trữ
tại Nhà xuất bản Hà Nội. Khối tư liệu này sẽ bổ sung vào những kết quả khảo sát
mà PGS.TS. Hoàng Anh Tuấn đã khai thác được từ năm 2008, tiếp tục làm rõ thêm
diện mạo của Kẻ Chợ - Đàng Ngoài thế kỷ XVII trên mọi phương diện qua cách đánh
giá của người phương Tây.
Đặc biệt đối với
khối tư liệu sưu tầm bổ sung năm 2013, ngoài những giá trị cốt lõi đó, còn có
những thông tin lịch sử quý giá lần đầu tiên được hé lộ cho giới nghiên cứu. Những
thông tin này sẽ góp phần soi sáng nhiều khoảng trống nhận thức về lịch sử
Thăng Long - Kẻ Chợ thời kỳ này.
Trên cơ sở khối
tư liệu đồ sộ đã được khai thác qua đợt khảo sát vừa qua của PGS.TS. Hoàng Anh
Tuấn, Nhà xuất bản Hà Nội đã lên kế hoạch tổ chức biên dịch, biên soạn 2 cuốn
sách tư liệu các công ty Đông Ấn Hà Lan và Công ty Đông Ấn Anh về Kẻ Chợ - Đàng
Ngoài thế kỷ XVII do chính PGS.TS. Hoàng Anh Tuấn chủ trì để hướng tới xuất bản
trong Tủ sách giai đoạn II. Nếu như cuốn sách xuất bản năm 2010 mới chỉ tập
trung giới thiệu tư liệu, trong các cuốn sách thuộc giai đoạn II, nhóm biên
soạn sẽ một mặt tiếp tục đào sâu tư liệu để chắt lọc thông tin lưu trữ quý giá
chưa từng được biết đến, mặt khác tổ chức nghiên cứu bước đầu để làm nổi bật
lịch sử quan hệ của các Công ty Đông Ấn Hà Lan và Anh với Kẻ Chợ - Đàng Ngoài
thế kỷ XVII. Như vậy, bộ sách mới không
chỉ dày thêm về sử liệu (dự kiến khoảng 700 trang mỗi tập) mà còn sâu hơn về
các vấn đề chuyên môn sử học. Bộ sách mới dự kiến sẽ có những đóng góp trên
nhiều mặt:
+ Đóng góp về khoa học: sản phẩm của đề
tài (02 sách chuyên khảo, mỗi cuốn khoảng 700 trang) không chỉ góp phần bổ chú
và nâng cấp công trình về tư liệu các Công ty Đông Ấn năm 2010 mà còn đặc biệt
đầu tư hoàn thiện hơn nội dung khoa học: bổ sung nhiều thông tin mới được khai
thác từ khối tư liệu khảo sát năm 2013, góp phần phục vụ độc giả thủ đô, đặc
biệt là giới nghiên cứu trong và ngoài nước.
+ Đóng góp về hiệu quả kinh tế: cung cấp
cơ sở khoa học cho các nghiên cứu nhằm làm sáng tỏ nhiều vấn đề về lịch sử và
văn hoá Thăng Long - Hà Nội, góp phần thiết thực vào công tác nghiên cứu, phát huy
công tác bảo tồn gắn với khai thác bền vững các giá trị lịch sử và văn hoá vùng
đất thủ đô.
+ Đóng góp về hiệu quả xã hội: Nâng cao
nhận thức, sự hiểu biết của nhân dân cả nước và bạn bè quốc tế về lịch sử và
văn hoá Thăng Long - Hà Nội; góp phần khẳng định vị thế của Thủ đô Hà Nội đối
với cả nước và trong con mắt của người nước ngoài.
Với những kết quả
nghiên cứu của PGS.TS. Hoàng Anh Tuấn đã đóng góp vào Dự án giai đoạn I, với
tâm huyết và năng lực khoa học đã được chứng minh, hy vọng rằng những ấn phẩm
mới sẽ sớm được ra mắt, để độc giả lại có thêm những công cụ đắc lực trong việc
tìm hiểu, nghiên cứu về lịch sử, văn hóa của thủ đô nghìn năm.