1.Chẳng phải ngõ nào cũng vắng, nhưng nói chung ngõ thì vắng hơn phố. Ấy vậy mà ở Hà Nội có những cái ngõ nổi tiếng, rất nhiều người bản địa sẽ vui vẻ chỉ đường cho khách phương xa, trong khi có rất nhiều đường phố thì họ lắc đầu, rằng: “chịu”. Có khi rõ ràng định danh là phố, nhưng vẫn “ngõ”, như Ngõ Huyện, Ngõ Gạch, Ngõ Trạm. Tương tự, phố “Xóm Hạ Hồi” nghe cứ... ngang ngang, mà lại ở trong khu phố cũ hẳn hoi.
Phải chăng đó là dấu tích của một thời chưa đô thị hóa, cũng chưa xa là mấy? Nghe đến là bình dị và thân thuộc.
Mà cũng đừng tưởng ở ngõ thì không “oai” nhé. Bác sĩ Trần Văn Lai, Thị trưởng người Việt Nam đầu tiên của Hà Nội nhà ở ngõ Tức Mặc. Học giả Nguyễn Hiến Lê - bộ Bách khoa toàn thư sống của thế kỷ XX - ở ngõ Phất Lộc suốt những năm 1920 và đầu 1930...
2.Nếu có “tâm hồn ăn uống”, hẳn bạn đã biết rằng có rất nhiều ngõ ở Hà Nội gắn liền với những món ngon. Nếu như Cấm Chỉ được coi là “phố ẩm thực quốc tế” - tất các món ở đó đều ăn được, phù hợp với cả “Tây” lẫn ta, nhưng chưa thể gọi là đặc sắc, thì Phất Lộc nổi tiếng với bún đậu mắm tôm, nộm sứa, bún chả, riêu cua... Ngõ Tạm Thương “hút” thực khách với phở bò, nem chua rán. Ngõ Hàng Chỉ là chỗ nghỉ chân ưa thích của những kẻ du hành lãng đãng với quà đêm đủ món... Cứ thế, ngõ đã trở thành “một phần tất yếu của cuộc sống” đối với nhiều người, nhiều thế hệ.
3.Chả thế mà khi có ý kiến cho rằng quy định về đặt tên đường phố, ngõ xóm theo hướng sử dụng địa danh nổi tiếng; tên danh nhân... giờ đã bộc lộ nhiều bất cập: quỹ tên gọi là có hạn, hơn thế, mỗi lần đặt tên, đổi tên lại phải làm dự án, trình Hội đồng Nhân dân phê duyệt, rất cách rách. Bởi thế, với ngõ, có thể thống nhất dùng số để thay tên, nghĩa là dựa theo số nhà ở mặt đường để đánh số cho ngõ, vừa dễ hiểu, dễ tìm, ít gây nhầm lẫn (kiểu như phố Huế và ngõ Huế, phố Tràng Tiền và ngõ Tràng Tiền, phố Đồng Xuân và ngõ Đồng Xuân)...
Thực tế, chuyện đặt tên ngõ bằng cách đánh số đã được sử dụng song song với những tên ngõ đã có “bề dày lịch sử”. Hiềm nỗi, không hiếm trường hợp quy định “số hóa” không được tuân thủ thống nhất, thay vào đó lại đánh theo số thứ tự của ngõ. Đường có bao nhiêu ngõ thì đánh số ngõ bấy nhiêu. Lại còn phải tùy thuộc số chẵn/ lẻ của những nhà mặt đường... Có khi nghĩ rất lung mà cũng chưa tìm ra quy luật!
Đặt tên cho ngõ - chuyện tưởng nhỏ mà cũng đâu dễ tìm ra lời giải hợp lý hợp tình! Có vẻ như đã đến lúc các quy định hiện hành về vấn đề này - được thực hiện đã ngót chục năm nay - cần được rà soát, chuẩn hóa.
Cẩm Hà
(Theo baohaiquan.vn)