Dân quân tự vệ trong chiến tranh giải phóng
Vũ trang toàn dân
Trong những năm 1939 - 1945, lực lượng tự vệ được khẩn trương xây dựng ở trên khắp cả nước, nhất là ở Bắc Bộ, Trung Bộ. Phong trào cách mạng của quần chúng từ đấu tranh chính trị từng bước tiến lên đấu tranh vũ trang, kết hợp chặt chẽ đấu tranh chính trị với đấu tranh quân sự. Sự ra đời và hoạt động của các đội tự vệ, các tổ, tiểu đội du kích cứu quốc và các đội du kích tập trung ở các căn cứ, các địa phương đã làm nòng cốt cho nhân dân khởi nghĩa từng phần, tiến tới Tổng khởi nghĩa, giành thắng lợi trong Cách mạng tháng Tám 1945.
Các chiến sỹ tự vệ chiến đấu ở Hà Nội đào hầm hào, xây công sự sẵn sàng chiến đấu trong kháng chiến chống thực dân Pháp. Ảnh: Tư liệu TTXVN
Ngay sau cách mạng tháng 8/1945, từ phong trào vũ trang toàn dân, chỉ trong một thời gian ngắn, các đội tự vệ, đội du kích cứu quốc mà nòng cốt là tự vệ chiến đấu đã được Mặt trận Việt Minh tổ chức và phát triển rộng khắp ở các làng, xã, phố, phường trong cả nước, thực sự là công cụ chuyên chính chủ yếu bảo vệ Đảng, bảo vệ thành quả cách mạng và chính quyền cách mạng còn non trẻ.
Trong cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược, hưởng ứng Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/12/1946), lực lượng dân quân, du kích và tự vệ được phát triển rộng khắp trong cả nước và ngày càng lớn mạnh. Từ chỗ là lực lượng vũ trang quần chúng do Mặt trận Việt Minh chỉ đạo, dân quân, du kích và tự vệ đã từng bước được thống nhất về tổ chức, là một bộ phận trong lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam do các xã đội, huyện đội, tỉnh đội chỉ đạo, chỉ huy và đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của cấp ủy đảng và sự chỉ đạo của chính quyền các cấp.
Theo thời gian, cùng với sự phát triển của cuộc kháng chiến, lực lượng dân quân, du kích và tự vệ đã ngày càng phát triển, trở thành một lực lượng hùng hậu trên khắp các miền. Để giúp Đảng, Chính phủ lãnh đạo và quản lý thống nhất dân quân, tự vệ và du kích, Phòng Dân quân tự vệ (nay là Cục Dân quân tự vệ) và hệ thống cơ quan dân quân tự vệ từ quân khu đến các địa phương được thành lập. Đây là bước phát triển mới về chất của lực lượng dân quân, du kích và tự vệ, tạo thành sức mạnh to lớn cho thế và lực của cách mạng.
Trong điều kiện hết sức khó khăn gian khổ, bằng các loại vũ khí thô sơ tự tạo và vũ khí lấy được của địch, phải đương đầu với quân đội viễn chinh Pháp được trang bị hiện đại, lực lượng dân quân, du kích và tự vệ đã cùng nhân dân xây dựng làng xã chiến đấu, kiên cường bám đất, bám dân, bám địa bàn tiêu diệt và tiêu hao một bộ phận lớn quân địch, phá tề, trừ gian. Lực lượng dân quân, du kích tích cực phối hợp với bộ đội địa phương và các đơn vị chủ lực trên địa bàn chống địch càn quét; bao vây, bức hàng, bức rút nhiều đồn bốt địch, mở rộng các khu căn cứ và vùng giải phóng; kiềm chế, căng kéo lực lượng địch, buộc địch phải phân tán đối phó, tạo điều kiện và góp phần cùng bộ đội chủ lực thực hiện nhiều chiến dịch lớn, giành quyền chủ động chiến lược đi đến giành thắng lợi quyết định trong chiến dịch Điện Biên Phủ, giải phóng hoàn toàn miền Bắc.
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, số quân địch do lực lượng dân quân, du kích, tự vệ và bộ đội địa phương tiêu diệt chiếm tới 46,4% tổng số lực lượng địch bị tiêu diệt; kiềm chế, phân tán trên 90% tổng số lực lượng địch trên toàn chiến trường. Có thể khẳng định rằng, lực lượng dân quân, du kích và tự vệ đã đóng góp công sức và xương máu vô cùng to lớn vào chiến công chung của toàn dân tộc.
Kháng chiến chống Mỹ cứu nước
Trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và chống đế quốc Mỹ xâm lược, giải phóng miền Nam (1955 - 1975), lực lượng dân quân, du kích ở tiền tuyến lớn đã chủ động đánh địch bằng mọi thứ vũ khí, vận dụng các hình thức đánh địch hết sức phong phú, sáng tạo trên khắp 3 vùng chiến lược. Đồng thời, lược lượng dân quân, du kích kết hợp chặt chẽ đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, thực hành 3 mũi giáp công (quân sự, chính trị, binh vận), hình thành thế trận chiến đấu, phát triển các căn cứ chiến đấu, vành đai du kích, vành đai diệt Mỹ... bám trụ kiên cường, giữ thế xen kẽ, cài răng lược với địch.
Lực lượng du kích và tự vệ đã phối hợp với nhân dân tại chỗ đấu tranh quyết liệt chống địch dồn dân lập “khu trù mật”, lập “ấp chiến lược”; độc lập và phối hợp với bộ đội địa phương và bộ đội chủ lực trong mọi hoạt động, góp phần đánh bại các chiến thuật “Trực thăng vận”, “Thiết xa vận” và các biện pháp chiến lược của Mỹ và quân đội Việt Nam cộng hòa: “Bình định”, “Ấp chiến lược”, “Tát nước bắt cá” và các chiến lược chiến tranh như “Chiến tranh cục bộ”, “Việt Nam hóa chiến tranh”... Mặc dù địch có phương tiện cơ động bằng máy bay và cơ giới, nhưng chúng vẫn phải phân tán tới 90% quân số để đối phó với lực lượng vũ trang địa phương ta. Đó là một thắng lợi có ý nghĩa chiến lược cực kỳ quan trọng. Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, lực lượng du kích, tự vệ phối hợp với bộ đội địa phương, bộ đội chủ lực và nhân dân tiến công và nổi dậy đồng loạt “đánh cho ngụy nhào” góp phần giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Cùng với tiền tuyến lớn miền Nam, lực lượng dân quân tự vệ ở hậu phương lớn miền Bắc đã tích cực tham gia cải cách ruộng đất, đánh đổ địa chủ, phong kiến, khôi phục và đẩy mạnh sản xuất; tham gia bắt gọn nhiều toán biệt kích Mỹ - Việt Nam cộng hòa tung ra miền Bắc. Khi đế quốc Mỹ mở rộng chiến tranh ra miền Bắc, lực lượng dân quân tự vệ đã được tổ chức rộng khắp phối hợp với bộ đội, công an và nhân dân thực hiện “tay cày tay súng, tay búa tay súng”, chiến đấu liên tục ngày đêm, hình thành lưới lửa phòng không nhiều tầng dày đặc vô cùng lợi hại bắn rơi nhiều máy bay địch, bắt sống hàng trăm tên giặc lái và hàng chục toán biệt kích, bắn chìm và bắn cháy nhiều tàu chiến địch. Lực lượng dân quân tự vệ còn làm tốt công tác phòng không nhân dân ở cơ sở, xây dựng nhiều công trình phòng tránh, khắc phục hậu quả đánh phá của địch, tiến hành rà bom mìn, thủy lôi, chống phong tỏa bằng đường biển... Đã có 183 triệu lượt người được huy động tham gia đảm bảo giao thông, phục vụ chiến đấu, phòng tránh sơ tán khắc phục hậu quả do địch gây ra, chi viện sức người sức của cho chiến trường miền Nam giành thắng lợi.
Dân quân tự vệ có vị trí chiến lược quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong tình hình mới, tiếp tục xây dựng dân quân tự vệ vững mạnh, rộng khắp có chất lượng ngày càng cao, đủ sức hoàn thành nhiệm vụ được giao, đáp ứng yêu cầu chiến lược bảo vệ Tổ quốc, xứng đáng với lời khen ngợi của Bác Hồ: “Dân quân tự vệ và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là bức tường sắt của Tổ quốc, vô luận kẻ địch hung bạo thế nào hễ đụng vào lực lượng đó, bức tường đó, thì địch nào cũng phải tan rã”.
Thiếu tướng Nguyễn Duy Nguyên
(Theo baotintuc.vn)