Triển lãm này do Bộ VH-TT&DL phối hợp với UBND thành phố Hà Nội tổ chức và là một trong những hoạt động chào mừng 999 năm Thăng Long - Hà Nội, đồng thời chuẩn bị cho việc tổ chức lễ hội "Làng nghề, phố nghề Thăng Long" tại Đại lễ 1000 năm. Không chỉ tạo cơ hội cho các nghệ nhân Hà Nội giới thiệu những sản phẩm lưu giữ hồn dân tộc, được tạo nên bởi những bàn tay tài hoa, mà hoạt động này còn chứng tỏ sản phẩm làng nghề và văn hóa làng nghề ngày càng được quan tâm gìn giữ và phát huy.

Các anh tài sánh vai hội tụ

Khác hẳn với "kịch bản" nhàm chán của các festival làng nghề trước đây, triển lãm "Tôn vinh làng nghề truyền thống" là một bức tranh nhiều màu sắc về làng nghề, phố nghề Hà Nội. Khu trưng bày sản phẩm thủ công mỹ nghệ của các nghệ nhân Hà Nội qua các thời kỳ giới thiệu với du khách gần 300 sản phẩm lưu giữ hồn dân tộc và hào khí Thăng Long, được tạo nên từ bàn tay khéo léo của các nghệ nhân. Khu triển lãm cổ vật đã tái hiện lịch sử các làng nghề từ khi hình thành đến nay với gần 400 đồ vật quen thuộc như hũ, lọ, bình vôi, đỉnh, chóe, hoành phi, câu đối, bàn thờ, tủ thờ… Sống động hơn, 50 "di sản sống" (nghệ nhân) đến từ các làng nghề tiêu biểu của Thủ đô như làng nghề dệt lụa tơ tằm Vạn Phúc (Hà Đông), khảm trai Chuyên Mỹ (Phú Xuyên), mây tre đan Phú Nghĩa (Chương Mỹ), gốm Bát Tràng, dát vàng, bạc Kiêu Kỵ (Gia Lâm) còn trực tiếp giới thiệu, trình diễn thao tác, kỹ năng và công đoạn làm nghề.

Để có thể đáp ứng nhu cầu tìm hiểu của du khách, ông Nguyễn Văn Sinh, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Vạn Phúc cùng gần 20 thợ giỏi của làng mang tới triển lãm đủ đồ nghề, nào nguyên liệu, khung dệt, nào thuốc nhuộm... Ông Sinh hào hứng giới thiệu: Tơ tằm không chịu được độ kiềm cao, trong khi đa phần thuốc nhuộm vải hóa học chứa nhiều kiềm nên những nghệ nhân trong làng đã "chế" thành công chất làm giảm độ kiềm từ thiên nhiên… Tiếp đó, ông đã "bật mí" cách nhuộm lụa đẹp mà bền màu, cách làm mẫu hoa - vốn là khâu bí mật của dệt lụa Vạn Phúc nhiều đời nay.

Mong ước được giới thiệu tinh hoa văn hóa ẩn chứa bên trong các sản phẩm khảm trai Chuyên Mỹ với nhân dân cả nước, nghệ nhân Trần Bá Dinh mang đến triển lãm bức tranh khảm trai "Chân dung Bác Hồ" - tác phẩm được trao giải "Tinh hoa Việt Nam" năm 2003 và nhiều tác phẩm quý giá khác. Ông say sưa hướng dẫn khách các công đoạn làm nghề và cho biết thêm: Để tạo ra một sản phẩm có "hồn", người thợ phải có tâm, lòng yêu nghề và vốn hiểu biết về văn hóa, xã hội. Ông nói: "Tôi đã hoàn thành những tác phẩm nghệ thuật khảm trai bằng tất cả tình yêu và lòng tự hào về nghề truyền thống của quê hương. Tôi hy vọng có thể truyền nghề cho càng nhiều người càng tốt, vì chỉ có cách đó nghề truyền thống của quê tôi mới đứng vững và phát triển, lòng nhiệt huyết với nghề mới được lưu truyền".

Các nghệ nhân làng gốm Bát Tràng - làng nghề nổi danh số một đất Hà thành - cũng rất nhiệt huyết tiết lộ với khách cách trang trí hình rồng, phượng, câu thơ đối, hoa văn... trên sản phẩm gốm. Nghệ nhân Nguyễn Văn Đạt chia sẻ: "Những họa tiết, hoa văn này phản ánh chân thực, sinh động đời sống tâm linh và thế giới quan, nhân sinh quan của người Việt Nam".

Tỏa sáng bản sắc làng nghề

Có thể nói rằng, các sản phẩm làng nghề của Thủ đô đã và đang được nhiều nước trên thế giới ưa chuộng. Đó là cách hiệu quả đưa văn hóa Việt Nam nói chung, nét sinh hoạt của người Hà Nội nói riêng tới bạn bè quốc tế. Thế nhưng, việc giữ gìn bản sắc làng nghề trong thời kỳ hội nhập đang gặp không ít khó khăn. Tại triển lãm, không ít du khách đã đặt câu hỏi với những nghệ nhân: "Có hay không chuyện vàng thau lẫn lộn ở các làng nghề?". Một nghệ nhân làng gốm Bát Tràng trăn trở: "Đúng là có một số người vì lợi nhuận làm ảnh hưởng tới số đông người làm nghề chân chính, cống hiến hết mình cho thương hiệu quê hương".

Còn ông Nguyễn Văn Sinh, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Vạn Phúc bày tỏ: "Sự "lập lờ đánh lận con đen" của một số hộ kém ý thức đã làm giảm uy tín của làng nghề" và cho biết thêm: Đứng trước nguy cơ bị lợi dụng thương hiệu, Hiệp hội Làng nghề Vạn Phúc đang xây dựng phương án dệt chữ "lụa Vạn Phúc" trên mép sản phẩm, giúp khách phân biệt được chính xác đâu là lụa Vạn Phúc, đâu là lụa... rởm. Và theo ông, việc tham gia triển lãm là cách quảng bá sản phẩm hiệu quả, giúp thương hiệu có sức sống trường tồn. Cùng chung suy nghĩ, nghệ nhân Nguyễn Văn Trung, làng nghề Phú Vinh (Chương Mỹ) hy vọng "Các ngành chức năng thường xuyên tổ chức các cuộc triển lãm tôn vinh làng nghề truyền thống vì qua mỗi lần tham gia, chúng tôi nhận thức rõ hơn tầm quan trọng của việc mình đang làm, nghề mình đang giữ".

Triển lãm để tôn vinh là một mong mỏi của những người giữ nghề truyền thống nhưng để bản sắc làng nghề tỏa sáng, để các sản phẩm làng nghề đến với người dân cả nước cũng như bạn bè quốc tế thì cần thêm sự hỗ trợ thường xuyên. Mới đây, UBND thành phố đã ban hành quy chế xét công nhận danh hiệu "Làng nghề truyền thống Hà Nội".

Nếu đạt danh hiệu này, làng nghề sẽ được hưởng một số quyền lợi, trong đó có việc được hỗ trợ 100% chi phí thuê một gian hàng tiêu chuẩn để trưng bày các sản phẩm làng nghề khi tham gia hội chợ, triển lãm giới thiệu sản phẩm ở trong nước theo kế hoạch của cấp có thẩm quyền phê duyệt; được hỗ trợ 50% kinh phí thuê một gian hàng tiêu chuẩn và được hỗ trợ 50% kinh phí phương tiện đi lại khi tham gia hội chợ, triển lãm ở nước ngoài để trưng bày các sản phẩm làng nghề theo kế hoạch của cấp có thẩm quyền phê duyệt. Có thể nói, mong mỏi của các nghệ nhân đã "gặp" chủ trương của thành phố và trong tương lai, sản phẩm làng nghề truyền thống của Thủ đô sẽ không chỉ được tôn vinh mà còn trở thành hàng hóa có thương hiệu trên thị trường trong nước và quốc tế.

Theo báo Hà Nội Mới.