Năm Canh Tuất, niên hiệu Thần Vũ thứ 2 (1070), vua Lý Nhân Tông cho xây
dựng Văn Miếu ở phía nam Hoàng thành Thăng Long để Hoàng thái tử đến
học, tạc tượng Chu Công, Khổng Tử và Tử phối (Nhan Tử, Tăng Tử, Tử Tư,
Mạnh Tử), vẽ tượng "Thất thập nhị hiền" bày ở Văn Miếu, bốn mùa tế lễ.
Đó là Văn Miếu - Quốc Tử Giám, trường
học lớn đầu tiên của nước ta. Đây là một sự kiện văn hóa được ghi vào
quốc sử. Dần dần Quốc Tử Giám được chuyển thành trường học của con em
dòng dõi vua chúa, quý tộc, con em đại thần, quan lại...
 |
| Khuê Văn Các ở Văn
Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội). |
Để có người trông nom việc học hành,
ngay trong năm 1070, vua Lý Nhân Tông mở khoa thi "Văn học Tuấn tú". Lý
Dụng Quang và những người thi đỗ được bổ nhiệm vào làm việc và giảng dạy
trong Quốc Tử Giám. Từ đó việc học tập, thi cử ngày càng đi vào nề nếp
và phát triển.
Đến ghi chép về các khoa thi
Năm Ất Mão, niên hiệu Thái Ninh 4 (1075), vua Lý Nhân Tông xuống chiếu
mở khoa thi Minh kinh bác học và Nho học Tam trường. Đây là khoa thi
Nho học đầu tiên, Lê Văn Thịnh và 10 người đỗ được liệt vào hàng khai
khoa của làng khoa bảng nước nhà.
Năm Bính Dần, niên hiệu Quang Hữu thứ 2 (1086), vua Lý Nhân Tông mở khoa
thi chọn người bổ sung vào Hàn lâm viện. Mạc Hiển Tích đỗ đầu được bổ
chức Hàn lâm học sĩ.
66 năm sau, năm Nhâm Thân, niên hiệu Đại Định năm thứ 13 (1152), tháng
10, vua Lý Anh Tông tổ chức thi điện. Năm Ất Dậu, niên hiệu Chính Long
Bảo Ứng thứ 3 (1165), vua Lý Anh Tông mở khoa thi học sinh. Hai khoa này
không thấy ghi tên người đỗ.
Năm Ất Tỵ, niên hiệu Trinh Phù năm thứ 10 (1185), vua Lý Cao Tông thi sĩ
nhân trong nước. Lấy đỗ đầu là Bùi Quốc Khải, Đặng Nghiêm và 30 người
trúng tuyển. Những người giỏi thi thư được vào hầu vua học ở ngự điện.
Những người không đỗ vào học ở Quốc Tử Giám.
Năm Quý Sửu, niên hiệu Thiên Tư Gia Thụy năm thứ 8 (1193) vua Lý Cao
Tông khảo hạch các quan văn, võ trong ngoài, ai đỗ thì thăng chức, ai
không đỗ thì giáng. Cùng năm lại thi sĩ nhân chọn người vào hầu vua học.
Năm Ất Mão, niên hiệu Thông Tư Gia Thụy năm thứ 10 (1195) vua Lý Cao
Tông mở khoa thi Tam giáo (Nho, Đạo, Thích) ai đỗ cho ra làm quan. Đời
vua Lý Huệ Tông (1211-1224) còn mở được một khoa thi Thái học sinh lấy
đỗ 5 người. Phạm Công Bình người xã An Lạc, tỉnh Sơn Tây đỗ Đệ nhất giáp
đệ nhất danh.
Nhìn chung, triều Lý thời gian giữa các khoa thi cách nhau khá xa và
không đều, thể chế các khoa thi không được sử sách ghi chép rõ, những
khoa thi 1152, 1165, 1193 không ghi rõ tên người đỗ.
Theo nhận xét của sử gia Ngô Thì Sĩ:
"Bấy giờ phép thi khoa cử chưa có thể thức nhất định, hoặc đương thời,
khi cần thì có chiếu nhà vua gọi những sĩ nhân trong nước vào thi ở
trong sân điện (gọi là điện thí) mà sử cũ không chép kỹ. Số người lấy đỗ
theo công việc ở Quán, Các mà tuyển dụng, số lượng rất thất thường".
Tuy vậy, với trách nhiệm của triều đình, việc học tập, thi cử, bước đầu
được chú ý...
(Theo Bee.net.vn)