Việc quản lý sản phẩm in ấn sao chép bất hợp pháp một lần nữa được đưa ra mổ xẻ tại hội thảo bảo vệ quyền sao chép đối với tác phẩm phi hư cấu do Hội Cựu giáo chức Việt Nam tổ chức ngày 16-6  tại Hà Nội.

Sách giáo khoa đại học: Thiếu, tha hồ "luộc"

GS-TS Nguyễn Mậu Bành, Phó Chủ tịch Hội Cựu giáo chức Việt Nam, cũng thấy ngỡ ngàng khi công bố ra những con số về các tác phẩm phi hư cấu: học sinh phổ thông có 3.120 đầu sách tham khảo, trong đó lớp 12 dẫn đầu với 448 đầu sách, lớp 11 có 442 đầu sách, lớp 10 gần 400 đầu sách. Còn với nhóm trẻ em mới được coi là “chấm dứt tuổi cai sữa mẹ” để bước vào lớp 1 cũng có tới 59 loại sách tham khảo. Và trung bình mỗi môn học có đến 10 đầu sách tham khảo.

Ngược lại, cũng theo GS Bành, trong giáo dục đại học và trung học chuyên nghiệp có hàng trăm môn học khác nhau nhưng lượng sách lại không đủ để học tập và nghiên cứu. Chính vì vậy, sách giáo khoa bị in lậu, in nối bản, sao chép… tại hàng trăm cửa hàng photocopy mà không cần xin phép tác giả. Thậm chí có tình trạng “luộc” sách bằng cách thay đổi bìa, thay tên tác giả. Nhiều tác phẩm phi hư cấu trong nhà trường còn bị các mạng Internet như Google vô tư sử dụng. GS cũng đưa ra ví dụ của sự “luộc” sách trắng trợn gần đây nhất là sách Tài chính quốc tế.

Sách giáo khoa trong trường học là đối tượng bị sao chép nhiều nhất. Ảnh minh họa: TỐ NHƯ

Người viết bệnh sĩ, người bán làm bừa

Phần lớn các tác giả khi thấy đứa con tinh thần của mình tái bản không muốn nói đến nhuận bút. Tại sao? Với hơn 50 năm cầm bút, là tác giả của trên 80 đầu sách, GS Phan Trọng Luận cho rằng tác giả nào cũng mặc cảm khi đề cập vấn đề này với nhà xuất bản (NXB). Các tác giả cứ ngại là tầm thường, nhỏ nhen, thấp kém, là không xứng đáng với phẩm chất cao thượng của người trí thức khi lên tiếng đòi tác quyền.

Ngoài ra, GS Luận cho rằng tình trạng không minh bạch của NXB cũng là lý do khó quản lý việc sao chép tác phẩm. Cách đây 15 năm, một cuốn sách của ông in tái bản nhiều lần, lần nào cũng ghi in 1.000 cuốn. Tuy nhiên, khi điều tra tại NXB này, ông phát hiện số liệu trong máy tính là 10.000 cuốn. Năm 2009, ông ký hợp đồng viết sách cho một NXB in 3.000 cuốn nhưng họ chỉ trả tiền 2.000 cuốn vì lý do “sách chưa phát hành”. Đi tìm hiểu, GS Luận biết NXB đã phát hành hơn số lượng ký hợp đồng với ông. “Có cách gì kiểm tra số lượng sách phát hành để bảo đảm quyền lợi của tác giả không hay chỉ biết trông cậy vào lương tâm của NXB?” - GS Luận đặt câu hỏi.

PGS-TS Trần Quang Nhiếp cho rằng nguyên nhân cũng bởi nhận thức, quan niệm về quyền sao chép ở nước ta chưa được phổ biến rộng rãi, cụ thể, minh bạch. Người sử dụng, người đi sao chép, người làm nghề sao chụp cũng không hiểu bản chất công việc của mình làm nên không thấy trách nhiệm và quyền lợi của mình ở chỗ này. Trong khi cơ quan quản lý nhà nước chưa có cán bộ chuyên về công việc này, chưa có cơ chế, thể chế, chế tài quản lý và xử lý những hành vi xâm phạm quyền sao chép.

Cần phải quản lý tập thể

Ngoài chiếc máy photocopy ra thì công nghệ hiện đại kỹ thuật số đang tạo điều kiện cho việc sử dụng trái phép các tác phẩm phi hư cấu. Những chiếc máy này có thể quét, lưu trữ và truyền tải các tác phẩm, thậm chí tốt hơn bản gốc. Chính vì vậy, cấp giấy phép tập thể đối với việc sao chụp kỹ thuật số là việc làm rất cần thiết lúc này.  

Bà Luyến đã đưa ra bài học của Na Uy. Từ nay, sách, báo, tạp chí và các thể loại tương tự phải áp dụng quyền sở hữu sao chụp. Có tổ chức tập thể bảo vệ quyền sao chép. Cộng đồng sở hữu quyền tác phẩm cần phải đoàn kết nếu có việc trục lợi bất hợp pháp cũng như trộm cắp qua công nghệ kỹ thuật mới.

(Theo Phapluattp.vn)