Hà Nội còn bao nhiêu phố “Hàng” góp cho Đại lễ?
Hàng Chiếu vẫn bán chiếu, nhưng Hàng Cót không còn ai buôn cót, Hàng Than nay bán bánh cốm, trà thuốc. Trong khi đó, rất nhiều "phố Hàng" đã mất tên.
Nhiều phố theo tên
Hàng vẫn bán những hàng xưa, Hàng Đồng vẫn bán đồ đồng, bát hương, hạc
thờ... (Ảnh: Cẩm Thơ/Vietnam+)
Cái sự mất đó, có mất hợp lý và mất không hợp lý. Không hoài cổ những hư
hao của
thời cuộc nhưng thử giả thiết rằng, một lần, giữa thời điểm này, các nhà
nghiên cứu Hà
Nội nghĩ đến phục hồi dăm ba dòng tên phố Hàng từng ở chốn đó, ngày đó,
góp
vào 1.000 năm Thăng Long tới.
“Hàng” xưa mất dấu
Gần 53 chữ Hàng đứng ở tên phố, sang thế kỷ mới, mất đi gần 20 chữ.
Những phố
bán thứ hàng cồng kềnh theo tên phố bây giờ đã mất hẳn, như phố Hàng
Buồm, Hàng Bè, Hàng
Cót, Hàng Bồ, Hàng Vôi, Hàng Thùng…
Đặc điểm của các phố có chữ Hàng đó là hầu như không sản xuất hoặc buôn
bán
mặt hàng nó từng mang tên ấy nữa nên đổi ra tên khác hoặc gộp vào thành
một phố
dài.
Hàng Than xưa bán than, nay là phố có gần trăm cửa hàng bán bánh cốm,
trà thuốc phục vụ cưới hỏi. Hàng Cháo nay bán ốc vít, mũi khoan, đồ cơ
khí, điện.
Hàng Điếu nay khởi sắc bán chủ yếu chăn, ga, gối, đệm. Hàng Mắm không
còn bán
mắm. Hàng Cân không còn bán cân…
Cũng có những phố mất tên Hàng bởi "biến lưu dòng nước, thay đổi địa
thiên" như
Hàng Bè nay vẫn ở chốn đó nhưng Sông Hồng cứ mỗi ngày lùi xa ra phía
ngoài nên
việc buôn bè là không thể. Hàng Cỏ không còn ai buôn cỏ mà đã có nhà ga
xe lửa từ lâu để rồi thành phố Trần Hưng Đạo.
Những khu phố “tây” sang trọng như Hàng Nón, Hàng Ngang, Hàng Lược,
Hàng Cá, Hàng Hành vì sự phát triển tất yếu thời cuộc, bây giờ không
biết bán
mặt hàng gì là chính.
Xưa, có tên phố Hàng Gai vì là nơi bán dây câu, lưỡi câu, tất cả đều
bằng sợi
gai. Nay, vượt qua một thời buôn giấy, khắc con dấu, bán đồ điện, phố
Hàng Gai
thành phố bán tơ tằm, phục vụ khách nước ngoài.
Và bởi sự xuất hiện cái mới “trội” hơn, chiếm ưu thế cho nhu cầu của
nhân dân
thành phố hơn cái cũ như Hàng Sơn từng bán sơn ta nhưng đầu thế kỷ XIX
có nhà họ
Đoàn nghĩ ra món ăn ngon là chả cá. Từ đó, Hàng Sơn đành ngậm ngùi mất
chỗ.
Cũng ít người biết tên Hàng Bát Đàn. Chiếc bát đàn là bát bằng sành, chỉ
nhà
nghèo mới quen dùng. Nhưng ngày nay, phố Bát Đàn có mấy hiệu phở ngon
nổi tiếng,
từ phở nước đến phở xào.
Hay có những "phố Hàng" gợi lại những hoài cổ ngậm ngùi về một thời
Thăng
Long nghèo khó nên mới có hẳn một con phố Hàng Bún vốn có tên là Hàng
Mụn, tức
mụn vải cũ đủ màu để vá quần áo rách.
Hay phố Hàng Chai từng là nơi chiều chiều các bà đi rong buôn bán các
loại
phế phẩm bằng thủy tinh, gọi chung là các bà “đồng nát, chè chai lông
vịt.” Cũng mất dấu là phố
Hàng Đũa - phản ánh một nét đặc biệt của người Việt Nam và một số nước
Đông Á là ăn cơm
bằng đũa.
Dạo qua một vòng khu phố cổ, 36 phố phường Hà Nội, ta thấy những phố tên
Hàng
đã mất đi rất nhiều theo tên phố.
Còn bao phố tên Hàng?
Có nhà văn đã viết về Hà Nội “phố giăng mắc cửi bàn cờ...” thành cái
"chợ"
trong mắt dân gian. Mỗi phố là một phố nghề, cả Thăng Long là một cái
chợ khổng
lồ quanh lưu vực sông Hồng. Lớp dân cư sớm nhất sống ở đây hội tụ từ các
làng quê đổ về sống thành những phường hội, mang nghề thủ công và sản
vật của làng quê mình trao đổi buôn bán. Kẻ Chợ lâu dần mà biến thành
tên riêng.
Hàng Bạc xưa kia là nơi sản xuất vòng, xuyến, kiềng, vàng cho lớp người
giàu
sang nay vẫn còn là con phố đặc kín các hiệu vàng, bạc san sát, trải
dài. Hàng
Khay vẫn còn một số thợ khảm trứ danh từ mảnh gỗ, vỏ trai mà tạo nên tác
phẩm
thực sự, óng ánh...
Nay thành phố hiện lên nhiều trung tâm thương mại, cửa hàng quần áo
nhưng các thiếu
nữ Hà Thành vẫn “khoái” lên Hàng Đào.
Rồi đến hẹn mỗi dịp Rằm Trung thu, các bậc
phụ huynh khó mà yên được với lũ trẻ nếu không đưa chúng lên phố Hàng Mã
sầm uất,
ngày đêm rực rỡ giăng mắc đồ chơi cho trẻ em...
Người Hà Nội xưa có niềm tự hào tinh tế mà sâu sắc về các “phố Hàng” của
mình. Ấy
thế mà, các cụ ông, cụ bà vẫn tếu táo với lũ trẻ thời nay về thương hiệu
người
ăn theo "phố Hàng." Người Hà Nội gốc luôn tự hào là trai Hàng Bạc bảnh
bao, lịch
thiệp. Gái Hàng Đào kiều diễm, thanh lịch. Ăn ngon thì phải ăn ở cao lâu
Hàng
Buồm. Mua sắm các vật dụng làm đẹp thì phải ghé Hàng Đào, Hàng Ngang.
Thử đơn cử một hiện tượng thú vị là gần đây nhiều người dân Hà Nội vô
tư,
tự nhiên gọi dãy phố Ngô Thì Nhậm, Đào Duy Anh là "Hàng Mít," đơn giản
dọc phố này
bán thật nhiều mít, thơm ngậy mùi mít, vàng ươm màu mít... nghe
như đã có lâu lắm rồi, xưa cũ, duyên duyên và nghiễm nhiên như những phố
hàng ẩm
thực Hàng Chuối, Hàng Khoai…
Vẫn biết sự phai hương, nhạt sắc của phố mặt phải là sự chuyển dịch,
hoán đổi
tự nhiên, là nhu cầu phát triển tất yếu và kịp thời của xã hội. Dẫu vậy,
việc mất
đi những "hàng" theo tên phố vốn được gói ghém trong lòng phố cổ luôn
gây không ít
bồi hồi, luyến tiếc cho nhiều người.
Nhà sử học Dương Trung Quốc cho rằng: Tên những 'phố Hàng' của Hà Nội có
từ
xưa, gắn với tên Kẻ Chợ, với văn hóa làng nghề thủ công. Nó chính là
chút di cảo
của nghìn năm, chủ yếu được ra từ Hà Nội và dành riêng Hà Nội.
Nay, một phần
kiến trúc cổ dần không còn như cũ, những tên Hàng của phố chính là hình
ảnh của
Hà Nội xưa được đọc bằng ngôn ngữ.
"Thời đô hộ, người Pháp vẫn giữ lại những tên Hàng, không để văn minh
phương Tây can thiệp thô bạo. Vì vậy, nên chăng chúng ta cứ giữ nguyên
vẹn trước hết là
tên Hàng hiện nay," nhà sử học Dương Trung Quốc nói. "Sau nữa, Nhà nước
nên khuyến khích, tạo điều kiện để người
dân khẳng định nên thương hiệu “hàng” gắn với tên phố, như ô mai, mứt
kẹo phải
lên hàng Đường, bánh cốm chỉ đến hàng Than... Đó là một cách ứng xử văn
hóa để
những tên Hàng gắn chặt, bền bỉ với phố, với người dân và thành phố.”
Nhìn lại, ý thức được giá trị phố hàng trong lòng phố cổ với sức sống
nghìn
năm Thăng Long, đã có nhiều dự án văn hóa khôi phục, tôn tạo... Những dự
án đó
có cái đang tiến hành, có cái hẳn còn lâu mới được chấp nhận. Nhưng dẫu
thế nào,
một trong những công việc khẩn thiết của người Hà Nội là giữ lấy những
nét văn
hóa đặc sắc của những con phố mang tên “hàng“ của mình.
Thử tưởng tượng, một ngày, Hà Nội không còn những phố tên Hàng, vậy thì
còn đâu ba mươi sáu phố phường...
(Theo vietnamplus.vn)
|