 |
| Nhà văn Tô Hoài. Ảnh: Nguyễn Đình Toán |
Tô Hoài suốt đời gắn bó với Hà Nội
Theo như bản phân tích các đề cử của Giải thưởng "Bùi Xuân Phái
- VTYHN" thì "nhà văn Tô Hoài đã có gần 150 tác phẩm lớn, nhỏ, bao quát
nhiều thể loại, đối tượng, nhưng ngòi bút lúc nào cũng giữ được nét độc
đáo, sắc sảo, dí dỏm, đồng thời luôn tuôn chảy, dồi dào và sung sức.
Trong đó, những trang văn của Tô Hoài viết về Hà Nội vô cùng đậm đà và
giàu chi tiết, hóm hỉnh và có phong thái riêng; ở đó bóng dáng, hồn cốt
của một Hà Nội qua mấy thời đại hiện ra rõ nét, có cá tính, với những âm
thanh và màu sắc đặc trưng".
Tô Hoài và Hà Nội đã tạo nên trong địa hạt văn chương nước nhà một vị
trí khó ai thay thế được. Những hồ nước, những vạt cỏ với dấu chân Dế
mèn trong tác phẩm đầu tay "Dế mèn phiêu lưu ký" có phải là bóng hình
của một vùng đất Hà Nội xưa? Người ta cũng gặp lại một Hà Nội của những
con người, thế sự và nỗi niềm theo cách cảm tinh tế của Tô Hoài. Những
"Xóm giếng", "Cỏ dại" và "O chuột", những "Chiều chiều" và "Cát bụi chân
ai"… làm nên một dòng văn chương Tô Hoài - Hà Nội đặc sắc.
Công chúng và Hội đồng Giải thưởng "Bùi Xuân Phái - VTYHN" 2010 vinh
danh ông còn bởi "Với nhiều gắn bó máu thịt với Hà Nội trong cả cuộc đời
và trong tâm hồn, có thể coi Tô Hoài cũng là một tạng nghệ sĩ độc đáo
và tài hoa như mẫu người Bùi Xuân Phái, chỉ khác là ông đã vẽ nên một Hà
Nội phố bằng giấy trắng mực đen và ngòi bút sắt, chứ không phải bằng
toan và các mảng màu…".
Lại nói về 2 đề cử khác cùng với ông trong Giải thưởng lớn này là nhà
nghiên cứu Giang Quân với chừng 30 cuốn sách về Hà Nội và 50 cuốn sách
khác; nhà nghiên cứu Lý Khắc Cung với 50 đầu sách về Thăng Long - Hà
Nội… Đây đều là những gương mặt tiêu biểu. Mặc dù không vào giải, nhưng
các đề cử cho thấy chiều sâu của giải thưởng và hơn thế với sự đồng lòng
cho Giải thưởng lớn - Tô Hoài, các đề cử cũng làm đẹp thêm cho một giải
thưởng tuy mới mẻ, nhưng giàu ý nghĩa.
Một biểu tượng của trí thức Thủ đô
"Có thể coi ông như một biểu tượng của trí thức Thủ đô, về sức làm việc
bền bỉ với trí tuệ mẫn tiệp hiếm có, một chứng nhân của gần một thế kỷ
thăng trầm trên đất Thủ đô, là cuốn từ điển sống về văn hóa và từ ngữ
dân gian của Hà Nội" - đó là những lời tâm huyết của Hội đồng Giải
thưởng được nêu lên trước đông đảo nhà khoa học, nghệ sĩ, nhà nghiên cứu
gắn bó với Hà Nội cùng báo giới tại lễ trao giải.
Bí thư Thành ủy Phạm Quang Nghị cũng nhận định: "Những đóng góp của nhà
văn Tô Hoài - cây đại thụ của văn hóa, văn nghệ Thủ đô và đất nước đã
được ghi nhận bằng các giải thưởng cao quý, các huân, huy chương của
Đảng và Nhà nước. Giờ đây Giải thưởng lớn - VTYHN, một lần nữa thể hiện
sự trân trọng và yêu mến của công chúng Thủ đô đối với những đóng góp
quan trọng của nhà văn Tô Hoài".
Sự trân trọng, yêu mến ấy của công chúng còn hiện diện ở ngoài kia, khi
trong phòng đọc thiếu nhi của Thư viện Hà Nội, trẻ con vẫn với tay tìm
"Dế mèn phiêu lưu ký". Mới đây thôi, ở tuổi 90 của mình, "Ông Dế mèn"
cũng vừa trình làng cuốn "Chuyện ngày xưa - 100 cổ tích". Mà cái ý tưởng
ấy ông đã chia sẻ chừng non chục năm nay rồi. Thế mới hay, Tô Hoài kể
chuyện cổ tích cho trẻ con nghe không phải là việc có thể xuề xòa. Ông
còn đang có kế hoạch in lại các tác phẩm kể chuyện về Thăng Long xưa như
Nhà Chử, Miếu Đồng Cô, Mai An Tiêm…
Chuyện hy hữu ở ĐH Hội Nhà văn Việt Nam Khóa VII mới đây, có người vẫn
đề cử Tô Hoài vào BCH. Về điều kiện tuổi tác, Tô Hoài không đáp ứng được
nguyện vọng này, nhưng rõ ràng qua đây cũng có thể thấy "dấu ấn Tô
Hoài" trên văn đàn Việt Nam thực là sâu đậm. Dấu ấn ấy được tạo nên từ
suốt chặng đường sống, gắn bó tha thiết với Hà Nội, với đất nước. Viết
và viết, Tô Hoài bền bỉ, tinh tế trên mỗi trang văn về Hà Nội. Thật có
chút bất ngờ khi trong tập kỷ yếu "Nhà văn Việt Nam hiện đại" mới nhất
in năm 2010, Tô Hoài chẳng chia sẻ gì ở mục "Suy nghĩ về nghề văn". Hình
như ở mục "Tác phẩm chính đã xuất bản", những tác phẩm nối nhau đã nói
thay suy nghĩ của người cầm bút - người trí thức cặm cụi lưu giữ lại hơi
thở nhiều thời kỳ của Thủ đô yêu dấu. Cách ứng xử của Tô Hoài trước
những "sự cố" văn đàn cũng vậy, khi "Hồi ký Nguyễn Đăng Mạnh" gây xôn
xao dư luận, trả lời báo chí, Tô Hoài cười, cái cười có vị hồn nhiên,
của một lão nhà văn đã rành rẽ sự đời và nói: "Tôi còn đang bận viết báo
Tết".
Cũng sắp đến ngày Tô Hoài tròn 90 tuổi (27-9-2010). Kể từ giải thưởng
đầu tiên trong đời văn là Giải nhất tiểu thuyết Hội Văn nghệ Việt Nam
cho "Truyện Tây Bắc - 1967" cho đến Giải thưởng lớn - VTYHN năm 2010, Tô
Hoài vẫn mang lại cảm xúc thật tin tưởng cho công chúng, bạn đọc.
Xin được chúc mừng "Ông Dế mèn"!