Trong cuộc gặp Chủ tịch Nước Trương Tấn Sang nhân chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ hồi giữa năm, Ngoại trưởng John Kerry phát biểu đề cập rằng quan hệ Việt Nam và Mỹ đã có những bước tiến phi thường. Ý kiến của Phó Thủ tướng?
- Năm 2013 là dấu mốc rất quan trọng của quan hệ song phương, với việc hai bên xác lập quan hệ đối tác toàn diện. Thực ra, đây là kết quả của một chặng đường rất dài nếu nhìn vào lịch sử quan hệ song phương, từ cựu thù đến bình thường hóa quan hệ, rồi trải qua một quá trình gần 20 năm xây dựng quan hệ. Có thể nói, khuôn khổ đối tác toàn diện thể hiện chính xác thực tiễn của quan hệ hai nước đang phát triển mạnh mẽ trên mọi mặt, từ chính trị đến kinh tế - thương mại và khoa học - công nghệ.
Quan hệ chính trị giữa hai nước đang được xây dựng theo hướng ngày càng tích cực. Từ năm 2000 - 2012, các chuyến thăm cấp cao của hai bên diễn ra thường xuyên. Hai Tổng thống Mỹ đã thăm Việt Nam. Việt Nam cũng có 2 chuyến thăm của Chủ tịch Nước, 3 chuyến thăm của Thủ tướng sang Mỹ. Các chuyến thăm nhằm tăng cường quan hệ chính trị, nhưng bên cạnh đó có thể nói là giữa Việt Nam và Mỹ đã định hình từng bước các nguyên tắc trong quan hệ hai nước.
Tuyên bố chung trong chuyến thăm chính thức Mỹ của Chủ tịch Nước trong năm 2013 có dấu ấn rất quan trọng, ngoài việc xác lập quan hệ đối tác toàn diện còn nêu các nguyên tắc trong quan hệ hai nước, mà một trong những nguyên tắc then chốt nhất là tôn trọng thể chế chính trị. Mỹ tôn trọng thể chế chính trị của Việt Nam và không can thiệp nội bộ.
Quan hệ kinh tế thương mại cũng là một điểm nhấn. Nếu như năm 1995 - khi chính thức bình thường hóa quan hệ song phương - quan hệ thương mại mới đạt khoảng vài chục đến trăm triệu USD, thì đến năm 2012 - 2013, kim ngạch đã lên đến 24 tỉ USD, gấp hơn 200 lần chỉ trong gần 20 năm, mà tiềm năng vẫn còn rất lớn.
Từ những nhân vật trong chính quyền Hoa Kỳ gần gũi với VN như Ngoại trưởng John Kerry, Bộ trưởng Quốc phòng Chuck Hagel, ông đánh giá như thế nào về niềm tin xác lập giữa hai nước trong thời gian tới?
- Nhìn lại quan hệ hai nước ngay cả từ trước khi bình thường hóa, có thể thấy ở Mỹ có rất nhiều giới, nhiều người luôn nỗ lực thúc đẩy quan hệ với Việt Nam. Trong Quốc hội Mỹ, có những nghị sĩ đã góp phần quan trọng vào tiến trình bình thường hóa quan hệ cũng như những bước phát triển sau này, như Thượng nghị sĩ (TNS) John McCain, John Kerry (hiện là Ngoại trưởng), Chuck Hagel (hiện là Bộ trưởng Quốc phòng). Họ từng tham chiến rồi sau đó thúc đẩy việc bình thường hóa quan hệ. Đương nhiên, đối với những người đã có những gắn bó vào quá trình thúc đẩy bình thường hóa quan hệ, họ lại tiếp tục những đường hướng chính sách như vậy khi đảm nhận chức vụ trong chính quyền hiện nay. Đó là điều thuận lợi cho quan hệ hai nước.
Để có thể phát triển quan hệ hiệu quả về kinh tế, thương mại, khoa học công nghệ, phải xuất phát từ xây dựng nền tảng quan hệ chính trị tốt đẹp. Nếu không xây dựng được quan hệ chính trị hay tăng cường sự tin cậy giữa hai nước thì những lĩnh vực khác cũng rất khó tăng cường.
Quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ cũng còn khác biệt liên quan đến cách tiếp cận về vấn đề dân chủ, nhân quyền. Thực ra, sự khác biệt là điều đương nhiên của bất cứ mối quan hệ nào.
Nhưng Chủ tịch Nước đã nêu cũng rất thẳng thắn trong chuyến thăm Mỹ cũng như trong tiếp xúc với lãnh đạo cấp cao Mỹ rằng mọi khác biệt phải thông qua đối thoại, trao đổi để tăng cường hiểu biết nhau. Đây là quan điểm nhất quán của Việt Nam và hai bên cũng đang đi theo hướng như vậy.
- Xin cảm ơn Phó Thủ tướng!