“Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội

Những phố dài xao xác hơi may

Người ra đi đầu không ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”.

Hay bộ tiểu thuyết "Vỡ bờ" - một đóng góp vào sự phát triển của tiểu thuyết Việt Nam hiện đại. Hay những vở kịch Giấc mơ, Hoa và Ngần.

Nguyễn Đình Thi - một nghệ sĩ đa tài và có sức sáng tạo vô cùng lớn. Một người đã tạo được sứ đồng hành giữa lý thuyết và thực tiễn. Một nghệ sĩ nhận thức được sâu sắc bản chất và những biểu hiện phong phú của cuộc đời mới và văn học phải có sứ mệnh thể hiện. Đó cũng là những nhận định khái quát nhất mà nhà nghiên cứu Hà Minh Đức dành để nói về đối tượng nghiên cứu của mình, mà ông gọi là: Nguyễn Đình Thi - chim phượng bay từ núi.

Với một nghệ sĩ tài hoa như Nguyễn Đình Thi, viết một chuyên luận về ông là điều không đơn giản. Có quá nhiều điều để nói, quá nhiều góc độ phải nhìn nhận, đánh giá. Nhà nghiên cứu Hà Minh Đức tiếp cận bằng việc chia những góc độ tiếp cận thật rành mạch, thành những mảng miếng riêng biệt để soi xét. Đó là: Phần 1 - Chuyên luận, bao gồm các chương: Sự nghiệp Văn chương của Nguyễn Đình Thi, Tiểu thuyết của Nguyễn Đình Thi, Thơ Nguyễn Đình Thi, Tác phẩm kịch Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Đình Thi - nhà lý luận phê bình văn học; Phần II: Trò chuyện và ghi chép về nhà văn Nguyễn Đình Thi - trong đó có nhiều đoạn ghi chép những cuộc trò chuyện riêng của tác giả và Nguyễn Đình Thi; Phần III: Phụ lục - những bài viết của các tác giả khác về Nguyễn Đình Thi.

Ở mỗi phần nghiên cứu của mình, GS Hà Minh Đức không quá ôm đồm chi tiết. Ông thường nêu bật những nhận định khái quát nhất, bản chất nhất để soi rạng những tác phẩm riêng biệt của nhà văn Nguyễn Đình Thi.

Ngay những trang đầu viết về Nguyễn Đình Thi, tác giả Hà Minh Đức đã tìm đến bài viết "Nhận đường", có ý nghĩa như lời tuyên ngôn nghệ thuật, phản ánh nhiệt tâm và ý chí của Nguyễn Đình Thi cũng như đội ngũ văn nghệ sĩ một lòng đi với cách mạng: Văn nghệ phụng sự chiến đấu, nhưng chính kháng chiến đem đến cho văn nghệ một sức sống mới. Sắt lửa mặt trận đang đúc nên văn nghệ mới của chúng ta. Sống được cuộc sống kháng chiến của dân tộc, hiểu được hướng đi của dân tộc ta hiện thời, cảm xúc được những cảm xúc mới của kháng chiến, tất cả vấn đề sáng tác quyết định ở điểm ấy.

Văn xuôi, thơ của Nguyễn Đình Thi lấy cuộc sống làm điểm xuất phát. Và chính điều đó làm nên cái chất khỏe khoắn, mạnh mẽ, lãng mạn, tuy có chỗ thô sơ nhưng tươi thắm, bền vững.

Hà Minh Đức cũng nhận định rằng: Nguyễn Đình Thi đã dựa trên trục không gian giữa ba địa điểm: Hà Nội, Hải Phòng và vùng quê Hải Dương làm cơ sở cho các nhân vật trong tiểu thuyết “Vỡ bờ” hoạt động. Các nhân vật đi về hoạt động giữa thành thị một cách tự nhiên, hợp lý, và từ đó phản ánh sâu sắc, chân thực bức tranh xã hội của thành thị và làng quê trong phong trào đấu tranh cách mạng 1936-1945.

Rất nhiều trang chuyên luận về những mảng sáng tác khác nhau của nghệ sĩ tài hoa Nguyễn Đình Thi, nhưng với người giới thiệu cuốn sách này, những trang viết về thơ Nguyễn Đình Thi vẫn là những trang đáng chú ý nhất, gợi sự đồng cảm và gây ấn tượng nhiều nhất với người đọc. Thơ Nguyễn Đình Thi là mạch tình cảm và giọng điệu của một thế hệ mới đến với cách mạng hồn nhiên, trong sáng và giàu ý thức trách nhiệm. Sự xúc động, tươi mới, và như chính Nguyễn Đình Thi nói đó là sự va chạm giữa tâm hồn nhà thơ với thời gian, thiên nhiên và với những người khác, điều đó tạo nên sức hấp dẫn của thơ Nguyễn Đình Thi.

“Tìm thấy nhau rồi không lạc nữa

Anh dắt tay em chạy giữa mưa

Cùng vui quá và cùng run quá

Đến nơi chưa từng biết bao giờ”.

Thành công của Nguyễn Đình Thi là phần thưởng tinh thần quý giá của tài năng và sự nỗ lực, và là chứng tích cho thành công của nền văn học mới quy tụ ở từng tác giả, tác phẩm.

Trong giai đoạn không có nhiều lắm những cuốn sách nghiên cứu có giá trị về văn học, nghệ thuật, đặc biệt về riêng các tác giả. Cuốn sách "Nguyễn Đình Thi - Chim phượng bay từ núi" được phát hành là một điều đáng quý.

(Theo vtv.vn)