Trong số hơn 2.000 hiện vật do chính những người tu hành sưu tầm được tập trung về đây, phần lớn là những hiện vật gắn
liền với văn hóa nhập thế, nhân sinh cổ truyền.
Nếu như không
có các nhà tu hành giới thiệu, ít ai biết phía sau đại điện ở Thiền
viện Vạn Hạnh lại là nơi tập hợp hàng nghìn hiện vật. Ngay cả chúng tôi,
những người nhiều lần qua đây để tìm kiếm sự thanh tịnh trong thế giới
nhà Phật cũng khá bất ngờ.
Dẫn khách đi tham quan hai căn phòng kéo dài
trưng bày các hiện vật, Thượng tọa Thích Viên Thanh, chủ nhân và là
người có công lớn nhất trong hành trình sưu tầm hơn 30 năm qua lại không
nói về chuyện tu hành.
Câu chuyện Thượng tọa kể rất đời, rất thế trần.
Ông cho biết, ý tưởng sưu tầm cổ vật, vật lạ, vật quen từng gắn liền với
đời sống nông nghiệp, nông thôn và nền văn minh lúa nước của ông bắt
đầu từ năm 1980.
Trong một lần đi làm từ thiện tại huyện Lâm Hà (Lâm
Đồng), Thượng tọa phát hiện một chiếc cối đá cổ bị người dân vứt lăn lóc
sau vườn nhà, ông đã xin mang về làm kỷ niệm. Bắt đầu từ chiếc cối đá
“duyên nợ” hơn 30 năm trước, hiện tại, Thượng tọa Thích Viên Thanh và
các nhà sư ở Thiền viện Vạn Hạnh đã sưu tầm đủ bộ 200 chiếc cối đá đủ
niên đại, trong đó có chiếc cối cổ được đưa về từ Quảng Ngãi đã có tuổi
thọ hơn 300 năm. Nhiều cối đá được sưu tầm tận Quảng Trị, Thừa
Thiên-Huế, Đắk Lắk, Ninh Thuận…cũng có tuổi tương tự và từng gắn với
nhiều
chuyện nhân tình thế thái.
Cùng với những chiếc cối vừa độc đáo,
vừa gần gũi với hàng triệu người Việt trong nhiều trăm năm qua, Thượng
tọa Thích Viên Thanh còn sưu tầm nhiều tượng gia cầm, gia súc bằng chất
liệu đá, gỗ; hệ thống các loại cân cổ điển; nồi đồng, mâm đồng; máy kéo
nước thủ công; cối xay lúa…
Ông bảo: “Tôi vẫn tâm đắc nhất là bộ sưu tập
nồi đồng các loại. Trong sưu tập này, có những nồi đồng nhỏ xíu người
nông dân dùng để kho cá, nấu thức ăn và có cả những nồi đồng nấu đủ cơm
cho 50 người ăn. Bây giờ hiện đại rồi, có nồi điện, nồi nhôm đắt tiền
nhưng rất nhiều bạn trẻ chưa một lần được nhìn thấy chiếc nồi đồng từng
gắn bó hàng nghìn năm với cha ông mình. Tôi muốn lưu giữ, lưu giữ tất cả
những biểu hiện là bản sắc, là truyền thống của dân tộc mình cho thế hệ
mai sau.”
Nhắc đến nồi đồng, Thượng tọa Thích Viên Thanh nhớ đến cả
những miếng cơm cháy thuở thiếu thời được mẹ ông lấy ra từ những chiếc
nồi đồng bên bếp lửa than. Đã trường kỳ sống chay tịnh dưới mái chùa
nhưng những người tu hành như ông vẫn không quên được những điều thiết
thực, dân dã.
Trong số những hiện vật được Thượng tọa Viên Thanh
và các nhà tu hành tại Thiền viện Vạn Hạnh lưu giữ có cả những con dao
bổ cau, dao phát rẫy, những chiếc cày, bừa đất bằng sắt, gỗ…được họ nâng
niu, trân trọng. Có cả những con rùa, gà, cá bằng đá tự nhiên vô cùng
độc đáo, sống động.
Dù bận rộn với vai trò sư trụ trì tại Thiền viện,
Phó Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Lâm Đồng nhưng ông Thích
Viên Thanh cho biết, khi nhận được thông tin từ cộng đồng Phật tử hay
những người ái mộ báo tin có hiện vật độc đáo gắn với văn hóa, đời sống
của cha ông là ông lại lên đường sưu tầm bằng được.
Theo Thượng tọa, gần
đây ngày càng nhiều người ở khắp mọi miền đất nước báo tin cho ông địa
chỉ các hiện vật gắn liền với đời sống, sản xuất nông nghiệp. Tín hiệu
này minh chứng ngày càng có nhiều người quan tâm tới việc sưu tầm, bảo
tồn những điều giản dị. Và cứ thế niềm vui lan tỏa.
Có người bảo “của
một đồng công một nén,” nhưng Thượng tọa vẫn tâm huyết: “Tôi vẫn cứ tiếp
tục tìm kiếm, lưu giữ khi nào còn đủ sức đi lại.” Mỗi một món hiện vật,
dù bằng bất cứ chất liệu nào ở Thiền viện Vạn Hạnh đều được các nhà tu
hành nơi đây bảo quản thận trọng, có chú thích xuất xứ chỉ dẫn. Dù chưa
có không gian bài trí đúng trật tự, theo hệ thống nhưng đây là bộ sưu
tập quý, cụ thể hóa được những biểu trưng gắn liền với nhiều thế hệ
người Việt.
Cùng vào tham quan tiểu bảo tàng hiện vật ở Thiền
viện Vạn Hạnh với chúng tôi, chị Phương Dung - một giám đốc doanh nghiệp
du lịch lữ hành đến từ Thành phố Hồ Chí Minh tâm đắc: “Tôi cũng xuất
thân từ nông thôn, nông nghiệp nhưng quả thật chưa bao giờ được nhìn tận
mắt một cách đầy đủ những vật dụng thiết thân gắn với cha ông mình như ở
đây. Rất cảm ơn nhà chùa và các vị tu hành đã sớm ý thức lưu giữ như
thế này!.”
Điều chị Dung tâm sự có lẽ cũng là suy nghĩ của rất nhiều bạn
trẻ khác trong xã hội hiện đại này. Trong guồng quay cuộc sống tất bật
hàng ngày hôm nay, một lúc nào đó bỗng người ta có thể quay nhìn và có
những phút mỹ cảm, lắng lòng khi nghĩ về tổ tiên, cha ông từ những món
vật hiện hữu. Nếu xét ở khía cạnh này thì những nhà sưu tầm nghiệp dư
như Thượng tọa Thích Viên Thanh và các nhà tu hành ở Thiền viện Vạn Hạnh
đã thành công.
Đắm mình trong không gian tu hành ở Thiền viện
Vạn Hạnh, ngắm kỹ và được chạm tay vào từng món hiện vật mang theo dư âm
cuộc sống hàng trăm năm của cha ông, dễ thấy lòng thanh thản, tĩnh tại.
Như vậy, các nhà tu hành đã thành công và họ thành công không chỉ cho
mình./.