Hôm nay, tôi rất vui mừng đến dự kỳ họp thứ nhất của Hội đồng Lý luận Trung ương nhiệm kỳ 2011-2015. Với tình cảm thân thiết và gắn bó với Hội đồng, tôi xin nhiệt liệt chúc mừng các đồng chí lãnh đạo và các đồng chí thành viên của Hội đồng khóa mới; chào mừng các đồng chí đại biểu tham dự kỳ họp; và xin gửi tới các đồng chí, các nhà khoa học, các giáo sư, các chuyên gia cùng toàn thể đội ngũ cán bộ lý luận, đội ngũ trí thức khoa học trong cả nước lời thăm hỏi chân tình và lời chúc tốt đẹp nhất.

Sau đây, tôi xin phát biểu mấy ý kiến, gợi mở một số vấn đề về công tác lý luận của Đảng trong tình hình hiện nay để các đồng chí cùng trao đổi, thảo luận.

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã thông qua Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011); Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020; phương hướng, nhiệm vụ và những mục tiêu chủ yếu phát triển đất nước trong 5 năm tới. Đây là những quyết định quan trọng, mở ra một thời kỳ phát triển mới của cách mạng Việt Nam. Những quyết sách quan trọng của Đại hội XI thể hiện tầm nhìn chiến lược dài hạn cũng như xác định những nhiệm vụ chủ yếu, cấp bách trước mắt mà toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta cần nỗ lực thực hiện, nhằm mục tiêu đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại; và đến giữa thế kỷ XXI trở thành nước công nghiệp hiện đại theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Tình hình thế giới và khu vực hiện nay vẫn đang diễn biến phức tạp, biến đổi mau lẹ, khó lường, đã và sẽ tác động, ảnh hưởng tới tình hình nước ta. Trong tiến trình đổi mới, mở cửa và hội nhập quốc tế, chúng ta có những thời cơ lớn, để phát triển nhưng cũng đứng trước không ít khó khăn, thách thức. Thực tiễn đổi mới 25 năm qua đã cung cấp những kinh nghiệm quý giá, được Đảng tổng kết, khái quát thành lý luận, nâng lên thành những bài học, để xử lý mối quan hệ giữa thời cơ và thách thức cũng như nhiều mối quan hệ khác trong phát triển ở nước ta. Nếu đón bắt kịp và tận dụng được thời cơ thì thách thức, nguy cơ bị đẩy lùi; vượt qua được thách thức, nguy cơ thì thời cơ mới sẽ lại xuất hiện, tạo ra những thuận lợi mới cho sự phát triển. Ngược lại, nếu bỏ lỡ thời cơ thì thách thức, nguy cơ sẽ trở nên gay gắt, trầm trọng hơn; những thách thức, nguy cơ mới sẽ xuất hiện mà việc giải quyết nó sẽ khó khăn, phức tạp hơn nhiều, thậm chí có thể làm thất bại sự nghiệp của chúng ta.

Điều đó không chỉ là lý thuyết mà còn là vấn đề thực tiễn nóng hổi, buộc chúng ta phải luôn luôn suy nghĩ nghiêm túc, đánh giá đúng tình hình, phát hiện kịp thời các vấn đề nảy sinh để có cách giải quyết đúng đắn, hợp lý nhất.

Thành tựu mà chúng ta đạt được trong 25 năm đổi mới vừa qua là to lớn và có ý nghĩa lịch sử. Nhờ có đường lối đổi mới đúng đắn, kiên định lý tưởng, mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh - nền tảng tư tưởng của Đảng và kim chỉ nam cho hành động cách mạng, giữ vững nguyên tắc, với cách làm sáng tạo và bước đi phù hợp, chúng ta đã giải quyết thành công nhiều vấn đề, vượt qua cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội trầm trọng vào giữa những năm 80 của thế kỷ trước, giữ vững ổn định chính trị, đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, đời sống của các tầng lớp nhân dân được cải thiện. Cũng nhờ có đổi mới, với sự giải phóng mạnh mẽ lực lượng sản xuất và ý thức xã hội, mở rộng và phát huy dân chủ, thay đổi mô hình phát triển, chính sách và cơ chế quản lý, đồng thời chủ động và tích cực hội nhập quốc tế, chúng ta đã kết hợp được sức mạnh nội lực với ngoại lực để thúc đẩy tăng trưởng, từng bước thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển. Đây là những tiền đề và điều kiện rất quan trọng để nước ta tiếp tục đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức, hướng tới phát triển nhanh và bền vững.

Dù còn không ít những hạn chế và yếu kém mà chúng ta phải ra sức khắc phục nhưng đường hướng cơ bản và tổng quát của công cuộc đổi mới ở nước ta là đúng đắn; khả năng và triển vọng phát triển của đất nước là tốt đẹp với không ít những khởi sắc đáng tự hào.

Đổi mới là công trình tập thể vĩ đại được tạo ra từ sức mạnh sáng tạo của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, từ sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và sự đồng thuận xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đóng góp vào sự nghiệp vẻ vang và cùng tạo nên những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử này, có vai trò quan trọng của lý luận, có công sức, trí tuệ, nhiệt tình, tâm huyết và trách nhiệm của giới lý luận, của đội ngũ trí thức khoa học nước nhà. Có thể nói, không có lý luận đổi mới đúng đắn thì không thể có được những thành tựu và những bước tiến mạnh mẽ của thực tiễn đổi mới. Mặt khác, chính thực tiễn đổi mới đã kiểm nghiệm tính đúng đắn của lý luận, đồng thời gợi mở và hối thúc chúng ta ra sức phát hiện, tìm tòi, bổ sung và có những phát triển mới về lý luận, tiếp tục đổi mới tư duy, hình thành nhận thức lý luận mới. Đó là sự thống nhất biện chứng giữa lý luận với thực tiễn, thực tiễn và lý luận mà sinh thời Bác Hồ đã coi đó là bản chất, là nguyên tắc tối cao của chủ nghĩa Mác - Lênin.

Nhờ bám sát thực tiễn, nhất quán với quan điểm thực tiễn và quan điểm phát triển của chủ nghĩa Mác - Lênin, chú trọng tổng kết thực tiễn bằng phương pháp khoa học mà nhận thức của chúng ta về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam từng bước được sáng tỏ. Tổng kết lý luận - thực tiễn 20 năm đổi mới tại Đại hội X và tổng kết 25 năm đổi mới, trong đó có 20 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội tại Đại hội XI thực sự là những tổng kết lớn, quan trọng, đánh dấu những bước trưởng thành về năng lực tư duy lý luận của Đảng ta. Các văn kiện Đại hội đã kết tinh trí tuệ, tư tưởng của toàn Đảng, trí tuệ của nhân dân và dân tộc ta. Giới lý luận và đội ngũ trí thức khoa học đã có những đóng góp thực sự quý báu vào công tác tư tưởng - lý luận của Đảng, vào quá trình hình thành và phát triển lý luận đổi mới, lý luận về chủ nghĩa xã hội và xây dựng chủ nghĩa xã hội trong những điều kiện và hoàn cảnh lịch sử cụ thể của Việt Nam.

Trong những cố gắng và thành tích chung của giới lý luận và đội ngũ trí thức khoa học, Hội đồng Lý luận Trung ương, qua 3 nhiệm kỳ, kể từ khi thành lập từ Đại hội VIII đã đóng vai trò nòng cốt, là cơ quan tư vấn cho Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư, là nơi thu hút, tập hợp, tổ chức các chuyên gia, các nhà khoa học nghiên cứu các vấn đề lý luận chính trị liên quan trực tiếp đến việc hoạch định đường lối và các quyết sách của Đảng và Nhà nước ở tầm cương lĩnh, chiến lược.

Trong nhiệm kỳ khóa X, Hội đồng Lý luận Trung ương đã thực hiện có kết quả bước đầu đề án Đổi mới phương thức hoạt động, nâng cao chất lượng, hiệu quả tư vấn lý luận chính trị cho Trung ương, tập hợp được đông đảo các nhà khoa học có trình độ cao, phát huy được trí tuệ của nhiều tập thể khoa học và các nhà khoa học, các viện, các học viện và các trường đại học, triển khai nghiên cứu nhiều đề tài thuộc chương trình khoa học trọng điểm cấp Nhà nước, chắt lọc từ đó những kết quả nghiên cứu có giá trị phục vụ kịp thời yêu cầu tư vấn cho lãnh đạo Đảng và Nhà nước, góp phần cung cấp luận cứ khoa học cho sự hình thành chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước.

Từ kết quả hoạt động của Hội đồng Lý luận Trung ương và đóng góp tích cực của đội ngũ trí thức khoa học, chúng ta vui mừng nhận thấy vai trò của lý luận chính trị, của khoa học xã hội - nhân văn và của khoa học nói chung, ngày càng tăng và được đề cao đối với sự phát triển xã hội. Nói rộng hơn, sự nghiệp xây dựng đất nước, bảo vệ Tổ quốc, đẩy mạnh đổi mới toàn diện các lĩnh vực của đời sống xã hội, lấy phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt, phát triển văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội... đều liên quan mật thiết tới lý luận, đều cần đến khoa học. Do đó, trí thức khoa học, trong đó có những người làm công tác nghiên cứu, giảng dạy lý luận, tuyên truyền đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước có vinh dự to lớn, trọng trách nặng nề nhưng rất vẻ vang, góp phần trực tiếp vào việc tăng cường tiềm lực trí tuệ, tư tưởng của Đảng, nâng cao nhận thức của xã hội, tạo ra động lực của phát triển. Đây là điều kiện cần thiết, không thể thiếu, không thể yếu của nhân lực chất lượng cao mà chúng ta đang ra sức vun trồng. Đảng, Nhà nước và nhân dân ta luôn trân trọng và tin cậy ở đội ngũ trí thức, đánh giá cao tiềm năng sáng tạo và những cống hiến của trí thức, nhất là các trí thức nhân tài, hiền tài - nguyên khí của quốc gia.

Chúng ta đều biết, Lênin là lãnh tụ thiên tài của Cách mạng Nga và phong trào Cách mạng thế giới. Người đã từng nói, không có lý luận cách mạng thì không thể có phong trào cách mạng; chỉ đảng nào có được lý luận tiên phong thì mới làm tròn được vai trò chiến sĩ tiên phong. Lênin đòi hỏi, Đảng phải tiêu biểu cho trí tuệ, lương tâm và danh dự của thời đại. Để trở thành một Đảng cách mạng tiên phong như thế thì nhất thiết Đảng phải coi trọng lý luận và công tác lý luận. Lý luận đóng vai trò cốt yếu để nâng cao tiềm lực trí tuệ của Đảng và định hướng cho cả việc xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Không thể làm tốt công tác tư tưởng, công tác lãnh đạo, công tác tổ chức cán bộ, nhất là trong tình hình hiện nay, nếu yếu kém về lý luận.

Sở dĩ tôi phải nhắc lại và nhấn mạnh những điều sơ đẳng về sự cần thiết và vai trò của lý luận và công tác lý luận trong tình hình hiện nay là bởi mấy lẽ sau đây:

Một là, chúng ta đang sống trong một thế giới đầy biến động và có cả những đảo lộn không ngờ. Hàng loạt nhân tố đang tác động đồng thời trong thế giới đương đại với sự phát triển nhảy vọt của cách mạng khoa học - công nghệ, sự bùng nổ thông tin với gia tốc lớn, kinh tế thị trường và kinh tế tri thức, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, biến đổi khí hậu và nguy cơ thảm họa khí hậu toàn cầu đang đe dọa sự sống của loài người; khủng hoảng kinh tế - tài chính đang đẩy nhiều nền kinh tế vốn hùng mạnh vào tình trạng suy thoái, nợ công, nợ chính phủ ở nhiều nước vượt quá ngưỡng an toàn làm cho kinh tế đình đốn, phá sản, từ tình huống kinh tế trở thành tình huống chính trị. Chiến tranh, xung đột cục bộ vẫn thường xảy ra cùng với sự gia tăng chủ nghĩa khủng bố quốc tế, sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc cực đoan… Ổn định và bất định, phát triển và phản phát triển đan xen nhau một cách phức tạp. Vì vậy, cần phải bám sát và phân tích sâu sắc thực tiễn để tìm lời giải sáng rõ về lý luận cho những vấn đề của thực tiễn. Phải dùng lý luận như một phương pháp khoa học để cắt nghĩa bản chất và xu thế biến đổi của thực tiễn; chỉ có sức mạnh của lý luận và tư duy lý luận mới giúp chúng ta tìm đúng phương hướng và giải pháp phát triển, độc lập giải quyết những vấn đề của chính mình, không sao chép, bắt chước máy móc từ một khuôn mẫu sẵn có nào, cho dù việc học tập, tham khảo kinh nghiệm của nước ngoài là rất cần thiết và quan trọng.

Hai là, trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày nay, hòa bình, hợp tác và phát triển là xu thế lớn chi phối quan hệ giữa các nước, song cạnh tranh và đấu tranh cũng diễn ra hết sức phức tạp và quyết liệt. Phát triển thông qua đổi mới, cải cách ở bên trong và hội nhập với bên ngoài, hợp tác song phương và đa phương là một tất yếu; nhưng để thành công trong hội nhập, giữ vững được độc lập chủ quyền dân tộc, giữ gìn và phát huy được bản sắc văn hóa và truyền thống dân tộc, bảo đảm phát triển bền vững theo định hướng xã hội chủ nghĩa, lại đòi hỏi ở chúng ta rất nhiều năng lực sáng tạo, bản lĩnh. Sự kiên định lý tưởng và mục tiêu đã chọn - độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội - phải đi liền với sự nhạy bén sáng suốt, có phương pháp tổ chức và hành động khoa học, sự linh hoạt và mềm dẻo trong ứng xử. Muốn đáp ứng những đòi hỏi đó, chúng ta phải ra sức nghiên cứu lý luận từ thực tiễn sinh động chứ không giáo điều, chủ quan, tư biện; không thể tự bằng lòng với những kiến thức và kinh nghiệm đã có. Phát triển bền vững trong điều kiện thế giới ngày nay, nhất là trước những biến đổi dữ dội của môi trường và áp lực của kinh tế tri thức, nếu không có những đột phá về lý luận thì không thể tạo ra được tiền đề khoa học cho sự phát triển thực tiễn, cho chất lượng và hiệu quả hoạt động của Đảng và Nhà nước ta.

Hơn lúc nào hết, nhu cầu vận dụng và phát triển sáng tạo lý luận trong thực tiễn, vượt qua tình trạng lạc hậu của lý luận và sự chậm trễ của khoa học xã hội - nhân văn so với đà phát triển mau lẹ của thực tiễn trở nên vô cùng bức thiết. Giới lý luận và các nhà khoa học trong đội ngũ trí thức nước ta phải đáp ứng đòi hỏi đó với sự nhạy bén và trách nhiệm xã hội cao nhất. Đảng, Nhà nước và nhân dân ta trông đợi và kỳ vọng rất nhiều ở đội ngũ trí thức nước nhà. Đảng và Nhà nước, trên cơ sở tư vấn của các đồng chí, sẽ trân trọng cân nhắc, lựa chọn các phương án, tính toán các điều kiện, nhất là các nguồn lực để sớm có những đổi mới chính sách và cơ chế nhằm tạo động lực cho sự phát triển lý luận, phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo. Tư tưởng về quốc sách hàng đầu dành cho giáo dục - đào tạo và khoa học - công nghệ vừa qua chậm được cụ thể hóa, thể chế hóa. Khuyết điểm này phải được nhanh chóng sửa chữa, trước hết là trách nhiệm của Đảng và Nhà nước. Hai lĩnh vực này là chìa khóa của phát triển, là nơi tạo ra nguồn vốn quý giá nhất là nhân lực, nhân tài.

Ba là, sự nghiệp đổi mới của chúng ta đã đi qua một phần tư thế kỷ. Qua tổng kết lý luận - thực tiễn, chúng ta đã rút ra nhiều bài học quý giá, đã đạt được những bước tiến nhất định về lý luận, cho phép hình dung trên những nét lớn về đặc trưng xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng, về con đường và mô hình phát triển, về phương hướng phát triển đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa. Cương lĩnh bổ sung, phát triển năm 2011 đã xác định 8 mối quan hệ lớn cần phải đặc biệt chú trọng nắm vững và giải quyết một cách đúng đắn, sáng tạo. Hiểu thấu bản chất, nội dung và hình thức biểu hiện của những mối quan hệ này cũng như phương pháp xử lý các mối quan hệ đó trong thực tiễn lãnh đạo và tổ chức, quản lý, chính sách và cơ chế tác động đòi hỏi phải có những nghiên cứu công phu về lý luận, kể cả nghiên cứu dự báo xu hướng phát triển.

Để xứng đáng với sự tin cậy của nhân dân và thực hiện tốt vai trò lãnh đạo, cầm quyền trong điều kiện mới, Đảng phải ra sức tự đổi mới, tự chỉnh đốn, làm cho Đảng thực sự trong sạch, vững mạnh, luôn luôn là một Đảng cách mạng chân chính, hết lòng hy sinh, phấn đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân. Vậy phải đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng ra sao; phân định vai trò, thẩm quyền, trách nhiệm giữa Đảng với Nhà nước, với các đoàn thể nhân dân trong hệ thống chính trị như thế nào; đổi mới công tác dân vận của Đảng trong tình hình mới thế nào và làm thế nào để nhân dân nhiệt tình, hăng hái tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước ?... Bao nhiêu câu hỏi đặt ra đòi hỏi phải có câu trả lời đúng đắn về lý luận và phù hợp với thực tiễn.

Giới lý luận và đội ngũ trí thức khoa học nước ta, đặc biệt là Hội đồng Lý luận Trung ương với chức năng của mình, cần đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu, kết hợp đồng bộ giữa nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng, coi trọng tổng kết thực tiễn để phát triển lý luận. Với tinh thần chủ động, sáng tạo, mong các đồng chí sớm suy nghĩ, xác định nội dung và phương thức tổng kết, đề xuất các ý kiến tư vấn cho lãnh đạo cấp cao của Đảng và Nhà nước những vấn đề cơ bản, lâu dài và những vấn đề cấp bách cần làm ngay, nhất là hướng vào những đổi mới thể chế, chính sách và cơ chế quản lý. Đây là bước đi cần thiết, tiến tới tổng kết 30 năm đổi mới đất nước, chuẩn bị cơ sở khoa học cho những quyết định đường lối, chính sách của Đảng tại Đại hội XII, ở thời điểm sự nghiệp đổi mới tròn 30 năm.

Chương trình nghiên cứu lý luận chính trị do Hội đồng Lý luận Trung ương kỳ này chủ trì và tổ chức nghiên cứu cần bám sát tư tưởng chỉ đạo và tinh thần cơ bản của Văn kiện Đại hội XI và chương trình toàn khóa của Ban Chấp hành Trung ương để xác định hệ thống các đề tài nghiên cứu cho phù hợp, thiết thực, đi thẳng vào những vấn đề mà xu hướng phát triển của thế giới, thời đại và thực tiễn phát triển của đất nước đang đặt ra, đang cần trả lời về mặt lý luận. Có như vậy, việc tư vấn lý luận chính trị cho Trung ương mới hữu ích và có hiệu quả.
Tôi xin gợi ý mấy hướng nghiên cứu quan trọng, cả cơ bản lâu dài và cấp bách trước mắt như sau:

Thứ nhất, cần chú trọng nghiên cứu sâu về bản chất, đặc điểm, xu thế biến đổi của thế giới đương đại, đem lại những luận chứng khoa học có sức thuyết phục và phân tích các dự báo có căn cứ về chủ nghĩa tư bản hiện đại - những biến đổi và những điều chỉnh chiến lược cũng như chính sách; về chủ nghĩa xã hội trong tiến trình cải cách, đổi mới và hội nhập, tổng kết những thành tựu lý luận mới về chủ nghĩa xã hội, làm rõ những nhận thức mới, những vấn đề đang đặt ra, cả những thời cơ lẫn thách thức của chủ nghĩa xã hội, trọng trách lịch sử của Đảng Cộng sản, phát triển lý luận về Đảng Cộng sản cầm quyền, vấn đề đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Đây là những vấn đề rất hệ trọng liên quan đến sự tồn vong của Đảng, thành bại của cách mạng. Cũng cần thiết phải có những nghiên cứu mới, sâu sắc và thấu đáo hơn so với những nghiên cứu trước đây về trào lưu dân chủ xã hội, về xu hướng và triển vọng của các phong trào xã hội, các Đảng cánh tả, sự thay đổi trật tự thế giới và chiến lược của các nước lớn. Những nghiên cứu như vậy giúp cho chúng ta có một cái nhìn đa chiều, chỉnh thể và có hệ thống về thế giới, cung cấp các cứ liệu cho việc dự báo, xác định đường lối, chính sách đối nội và đối ngoại.

Thứ hai, nghiên cứu lý luận gắn với tổng kết quá trình đổi mới của nước ta để tiếp tục làm rõ vấn đề định hướng xã hội chủ nghĩa và định hình chủ nghĩa xã hội của Việt Nam, trong đó đặc biệt chú trọng những hướng tiếp cận mới, những nghiên cứu mới về thời kỳ quá độ ở Việt Nam, tổng kết sâu sắc những đặc thù của kiểu quá độ bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa trong những điều kiện lịch sử mới. Lâu nay vẫn có hai câu hỏi lớn, thật ra là hai phương diện của cùng một vấn đề, về chủ nghĩa xã hội. Đó là chủ nghĩa xã hội là gì? Và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam như thế nào? Dù đã có không ít đề tài và công trình nghiên cứu về chủ đề này nhưng đây vẫn là mảnh đất lý luận rộng lớn cần sự thâm canh của các nhà khoa học. Chính trên vấn đề này mà giới lý luận sẽ tiếp tục đi sâu nghiên cứu các di sản kinh điển từ chủ nghĩa Mác - Lênin đến tư tưởng Hồ Chí Minh. Vấn đề là ở chỗ, phải vận dụng đúng đắn, sáng tạo quan điểm và phương pháp mác-xít cùng với sự nắm bắt kịp thời những kiến thức mới, những thành quả nghiên cứu mới của thế giới để nghiên cứu những giá trị bền vững, sức sống và ý nghĩa của chủ nghĩa Mác - Lênin, tìm tòi phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin trong điều kiện lịch sử mới, nghiên cứu một cách khách quan, khoa học, trên quan điểm đổi mới và phát triển. Chúng ta trung thành trên cơ sở sáng tạo; bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin bằng cách phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, nhận thức lại cho đúng những chân giá trị của các nhà tư tưởng bậc thầy mà trước đây có lúc đã hiểu sai, làm sai, thậm chí tầm thường hóa những tư tưởng của các ông một cách không tự giác, do thiếu hiểu biết.

Về tư tưởng Hồ Chí Minh, cần nghiên cứu sâu và có hệ thống hơn trên cả hai bình diện lịch sử và lý luận, có những chuyên khảo lớn thể hiện chân thực tư tưởng, phương pháp và phong cách Hồ Chí Minh; triết lý phát triển Hồ Chí Minh; văn hóa, đạo đức, nhân cách Hồ Chí Minh; những phát triển sáng tạo làm phong phú lý luận mác-xít của Hồ Chí Minh; những kiến giải sáng tạo, độc đáo của Người về dân chủ và pháp quyền, về Đảng cầm quyền, về quan hệ mật thiết giữa Đảng với dân, Nhà nước với dân; tư tưởng đổi mới và những dự báo khoa học của Hồ Chí Minh về phát triển... Chú trọng đưa kết quả nghiên cứu vào công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trong hệ thống các nhà trường, các học viện, phấn đấu để có một đội ngũ chuyên gia về tư tưởng Hồ Chí Minh và Hồ Chí Minh học. Bộ Chính trị đã có chủ trương tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Do đó, những nghiên cứu toàn diện và chuyên sâu về Hồ Chí Minh phải góp phần nâng cao nhận thức trong Đảng và trong xã hội, đồng thời chú trọng bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm, đạo đức; chú trọng thực hành, học tập và làm theo phương châm của Bác: nói đi đôi với làm; gần dân, tin dân, trọng dân và vì dân. Đây là cách thiết thực nhất để xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao uy tín và ảnh hưởng của Đảng trong xã hội, tạo động lực tinh thần mạnh mẽ cho đổi mới và phát triển ở nước ta.

Thứ ba, những nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn về phát triển bền vững, về đổi mới mô hình tăng trưởng, về thể chế và chính sách, chú trọng nhiều hơn tới các vấn đề văn hóa, xã hội, an sinh xã hội, các vấn đề về con người. Đây là cả một hệ vấn đề liên quan trực tiếp tới lãnh đạo và quản lý, hướng trực tiếp vào tạo lập ổn định tích cực, phát triển bền vững mà thực chất là phát triển bền vững con người Việt Nam, vượt qua các điểm nghẽn bằng các đột phá trong phát triển.

Thứ tư, những nghiên cứu về mối quan hệ giữa xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, bảo đảm thực hiện tốt nhất yêu cầu về phát triển tiềm lực an ninh, quốc phòng, giữ vững môi trường hòa bình cho phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển, giữ vững độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, nâng cao vị thế, uy tín của nước ta trên trường quốc tế.

Thứ năm, nghiên cứu những vấn đề về Đảng cầm quyền, nhà nước pháp quyền, đổi mới chính trị và hệ thống chính trị, đặc biệt là nâng cao chất lượng công tác tổ chức, cán bộ, khoa học hóa và dân chủ hóa lĩnh vực công tác trọng yếu này, bảo đảm có những chuyển biến tích cực về chất lượng công tác tổ chức, cán bộ ngang tầm với yêu cầu và nhiệm vụ. Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng là nhân tố hàng đầu quyết định thắng lợi của cách mạng. Đó là một trong 5 bài học cơ bản của cách mạng nước ta đã được tổng kết và ghi vào Cương lĩnh của Đảng. Cần tập trung nhiều chuyên gia giỏi, có trí tuệ, kinh nghiệm để nghiên cứu và tổng kết vấn đề cực kỳ quan trọng này. Nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu của các nhiệm vụ trong nhiệm kỳ Đại hội XI. Như thế, chính đây cũng là vấn đề mà giới lý luận, các nhà khoa học của Đảng, mà nòng cốt là Hội đồng Lý luận Trung ương, cần đầu tư trí tuệ, sức lực và trách nhiệm để có những tư vấn sắc sảo, kịp thời cho Trung ương nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả, tác dụng của xây dựng Đảng trong tình hình mới.

Hội đồng Lý luận Trung ương là tổ chức do Bộ Chính trị lập ra; hoạt động của Hội đồng đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Thực tiễn hoạt động trong 3 nhiệm kỳ qua đã khẳng định sự cần thiết, tầm quan trọng và vai trò tích cực của Hội đồng trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao là tư vấn các vấn đề lý luận chính trị cho Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư. Hội đồng nhiệm kỳ này đã có sự bổ sung, tăng cường cán bộ lãnh đạo cũng như cơ quan Thường trực Hội đồng một cách đáng kể. Nhân sự Hội đồng cũng được đổi mới, tạo điều kiện thuận lợi về chất lượng khoa học của Hội đồng, giúp cho Hội đồng thực hiện tốt trọng trách được giao.

Vấn đề quyết định là, Hội đồng cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn về phương thức hoạt động, nâng cao chất lượng tư vấn bằng cách tổ chức hoạt động nghiên cứu các đề tài ở các cơ quan khoa học, tổ chức tốt các kỳ họp của Hội đồng, bảo đảm chất lượng các khuyến nghị tư vấn, phát huy cao độ nhiệt tình, trách nhiệm, tinh thần dân chủ, thực sự cầu thị trong thảo luận, tranh luận khoa học để cùng nhau tìm tòi chân lý trên cơ sở giữ vững nguyên tắc Đảng, thực hiện nghiêm túc các yêu cầu đặt ra trong nghiên cứu và tư vấn lý luận chính trị. Cơ quan Thường trực Hội đồng, Ban Thư ký khoa học và các tiểu ban chuyên môn của Hội đồng cần nêu cao tính chủ động, sáng tạo và phong cách làm việc khoa học, đặc biệt coi trọng sinh hoạt khoa học của các tiểu ban chuyên môn của Hội đồng.

Cần tạo ra môi trường thực sự dân chủ trong hoạt động lý luận, trong nghiên cứu khoa học của Hội đồng và trong các hoạt động thường nhật của cơ quan thường trực. Trên tinh thần dân chủ, phát huy mọi khả năng sáng tạo, tôn trọng và tin cậy lẫn nhau, khiêm tốn học hỏi lẫn nhau giữa các thế hệ khoa học, Hội đồng và cơ quan Hội đồng phải phấn đấu trở thành một cộng đồng khoa học kiểu mẫu cả về tư tưởng, học thuật, đạo đức, văn hóa và phong cách, có tác dụng khích lệ, cổ vũ các năng lực sáng tạo trong giới lý luận, trong đội ngũ trí thức khoa học, nhất là đối với các nhà khoa học trẻ.

Trong nghiên cứu, ý kiến khác nhau là bình thường. Tôn trọng, bảo vệ chân lý và đạo lý là phẩm chất, nhân cách của người trí thức cách mạng, của đội ngũ trí thức khoa học. Chúng ta có một tấm gương sáng để suốt đời noi theo và làm theo, đó là nhà tư tưởng kiệt xuất, nhà văn hóa lỗi lạc Hồ Chí Minh. Người để lại nhiều chỉ dẫn quý báu về dân chủ và đạo đức trong khoa học.

Sự phát triển của đất nước đòi hỏi chúng ta phải không ngừng nâng cao ý thức trách nhiệm công dân và tính tiền phong gương mẫu của người đảng viên trí thức, ra sức trau dồi kiến thức, kinh nghiệm, kết hợp nhuần nhuyễn bản lĩnh khoa học với bản lĩnh chính trị và bản lĩnh văn hóa, đem hết trí tuệ, tài năng, nhiệt huyết để bảo vệ sự trong sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, kiên quyết đấu tranh phê phán các quan điểm sai trái, xuyên tạc của các thế lực thù địch để bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ, bảo vệ sự nghiệp và thành quả lao động sáng tạo của nhân dân, tạo sự thống nhất cao về tư tưởng chính trị trong Đảng, trong xã hội.

Hội đồng Lý luận Trung ương kế thừa và phát huy những kinh nghiệm quý báu của 15 năm qua, nỗ lực đổi mới và sáng tạo để thực hiện tốt hơn nữa trọng trách của mình. Phải trở thành mối quan tâm thường trực của Hội đồng, của từng thành viên, của cả tập thể, cùng với cả đội ngũ trí thức khoa học nước nhà, đó là phấn đấu có những đột phá mới về lý luận. Hai mươi năm trước, tại nhiệm kỳ khóa VII, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 01 về công tác lý luận của Đảng. Có lẽ đã đến lúc giới lý luận chúng ta phải đóng vai trò nòng cốt trong việc tổng kết 20 năm thực hiện Nghị quyết quan trọng này, đánh giá cho đúng những chuyển biến tích cực và cả những hạn chế, yếu kém; trên cơ sở đó tư vấn cho Bộ Chính trị và Ban Bí thư về việc ra một nghị quyết mới về công tác lý luận của Đảng trước yêu cầu của tình hình mới. Tôi nghĩ đây là một việc cần thiết, mong được các đồng chí quan tâm.

Chúng ta đang bắt tay vào nghiên cứu tổng kết 20 năm thực hiện Hiến pháp 1992 và chuẩn bị sửa đổi Hiến pháp, nhằm đẩy mạnh cải cách hành chính, cải cách tư pháp, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Công việc to lớn và hệ trọng này cũng cần có sự tham gia tích cực của Hội đồng Lý luận Trung ương.

Tình hình rất khẩn trương. Công việc rất bộn bề. Đảng và Nhà nước đang tập trung mọi nỗ lực để giải quyết các vấn đề bức xúc liên quan tới phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường hệ thống chính trị, bảo đảm quốc phòng, an ninh, mở rộng quan hệ đối ngoại, chăm lo đời sống của nhân dân. Bộ Chính trị, Ban Bí thư tin tưởng sâu sắc rằng, đội ngũ trí thức khoa học nước ta cùng chia sẻ trách nhiệm và khó khăn với Đảng và nhân dân, nỗ lực sáng tạo vươn lên, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được Đảng và nhân dân tin cậy giao phó.

Tôi cũng đề nghị Văn phòng Trung ương, các ban Đảng và các cơ quan đảng ở Trung ương, các bộ, các ngành, các đoàn thể Trung ương, các tỉnh, thành ủy trong cả nước quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ và phối hợp với Hội đồng Lý luận Trung ương để Hội đồng và giới lý luận, đội ngũ trí thức khoa học nước ta có những đóng góp xuất sắc cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, của nhân dân.

Với tinh thần “đổi mới - trí tuệ - dân chủ - đoàn kết và phát triển”, thay mặt Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư, tôi xin chúc giới lý luận và đội ngũ trí thức khoa học nước nhà không ngừng nỗ lực phấn đấu, đoàn kết, hợp tác, phát huy nhiệt tình, tâm huyết và tài năng trí tuệ, đóng góp xứng đáng nhiều hơn nữa vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam yêu quý của chúng ta. Chúc các đồng chí sức khỏe, có nhiều niềm vui và hạnh phúc trong lao động sáng tạo và cuộc sống.

Xin trân trọng cảm ơn!