Các chiến sỹ Quân chủng PK-KQ bảo vệ bầu trời Hà Nội tháng 12-1972. Ảnh tư liệu

Xây dựng ý chí quyết đánh, quyết thắng B-52 của Mỹ cũng là yếu tố quyết định giành thắng lợi trong chiến dịch phòng không tại Hà Nội và Hải Phòng tháng 12-1972.

Ngày 12-4-1966, lần đầu tiên Mỹ cho B-52 đánh đèo Mụ Giạ - Quảng Bình rồi thường xuyên đánh phá Vĩnh Linh (Quảng Trị) và chiến trường miền Nam. Khi đó, Bác Hồ đã trực tiếp giao cho Quân chủng Phòng không - Không quân (PK-KQ) nghiên cứu cách đánh B-52 và quyết tâm bắn rơi B-52 được đề ra từ đây.

Tháng 5-1966, Trung đoàn tên lửa 238 được điều vào Vĩnh Linh nghiên cứu đánh B-52. Tại đây, ngày 17-9-1967, Trung đoàn đã bắn rơi chiếc B-52 đầu tiên. Và từ tháng 2-1968, Quân ủy Trung ương dự đoán Mỹ có thể dùng B-52 đánh vào Hà Nội, Hải Phòng và giao cho Quân chủng PK-KQ xây dựng kế hoạch tác chiến. Suốt thời gian sau đó nhiều đoàn cán bộ PK-KQ cùng một số trung đoàn tên lửa và biên đội không quân tiêm kích được cử vào nghiên cứu cách đánh B-52 trên vùng trời Khu 4.

Tháng 4-1972, khi Mỹ cho B-52 đánh phá TP Vinh, TP Hải Phòng, thì ý chí quyết đánh và quyết thắng B-52 Mỹ trên bầu trời Hà Nội được thể hiện bằng một loạt việc triển khai công tác chuẩn bị. Trong đó, Bộ Tư lệnh Quân chủng PK-KQ chỉ thị cho cơ quan tham mưu của quân chủng cùng Bộ Tư lệnh các binh chủng khẩn trương hoàn chỉnh phương án đánh B-52 bảo vệ miền Bắc, chủ yếu là Hà Nội và Hải Phòng. Tổ nghiên cứu, biên soạn tài liệu "Cách đánh B.52" được quân chủng gấp rút thành lập, làm việc không kể ngày đêm để sớm có tài liệu huấn luyện. Phương án đánh B-52 được nhanh chóng hoàn thành theo đúng kế hoạch gọi là "Phương án tháng 7". Các đơn vị tên lửa, ra đa, pháo 100mm mở đợt huấn luyện đột kích với nội dung và mục tiêu chủ yếu là đánh B-52. Bộ đội không quân tích cực luyện tập theo phương án đánh B-52 trên năm hướng xung quanh Hà Nội, gọi là "Phương án năm cánh sao". Phương án này được kết hợp chặt chẽ với hỏa lực của các binh chủng, cả vòng trong và vòng ngoài, kết hợp cơ động và yếu địa, tuyến trước và tuyến sau, trên không và mặt đất.

Tiếp tục nghiên cứu, tổng hợp quy luật hoạt động của không quân địch, xác minh tính năng kỹ chiến thuật của B-52 đối với các loại vũ khí của ta, Bộ Tổng Tham mưu (BTTM) giao cho Cục Tình báo chủ trì cùng với Quân chủng PK-KQ, Viện Kỹ thuật quân sự khai thác thông tin từ giặc lái Mỹ; Cục Tình báo cung cấp kịp thời những tin tức, tư liệu liên quan đến B-52, phục vụ cho yêu cầu tác chiến của PK-KQ.

Quân chủng PK-KQ xúc tiến khẩn trương việc nghiên cứu cải tiến và sử dụng trang bị vũ khí, sử dụng ra đa cũ kết hợp khí tài quang học với điện tử, điều chỉnh độ nhạy của đầu đạn tên lửa để có thể bắn rơi tại chỗ B-52. Cục Tình báo, Cục Quân lực, Bộ Tư lệnh Thông tin liên lạc cùng Quân chủng PK-KQ giải quyết các vấn đề bảo đảm trinh sát kỹ thuật, sức kéo, thông tin, quân số để lập đài quan sát...

Tổng Tư lệnh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp trực tiếp làm việc với Quân chủng PK-KQ, Tư lệnh các binh chủng: Ra đa, Tên lửa, Không quân, Sư đoàn Trưởng Sư đoàn Phòng không Hà Nội xác định phương hướng tác chiến chiến dịch phòng không đánh B-52 bảo vệ Thủ đô.

Tháng 9-1972, BTTM chỉ đạo Bộ Tư lệnh Quân chủng PK-KQ bổ sung và hoàn thiện phương án mới đánh B-52, gọi là "Phương án tháng 9"; xác định những vấn đề cơ bản của nghệ thuật chiến dịch phòng không, phán đoán âm mưu, thủ đoạn, hướng và mục tiêu tiến công của địch, quyết định sử dụng lực lượng và cách đánh của ta; đồng thời chỉ đạo quân chủng khẩn trương xây dựng thế trận, điều chỉnh lực lượng, nhanh chóng hoàn thành mạng lưới phòng không ba thứ quân nhiều tầng, nhiều hướng, có trọng điểm vào hai khu vực Hà Nội và Hải Phòng.

Đầu tháng 10-1972, Đảng ủy Quân chủng PK-KQ ra nghị quyết tăng cường giáo dục CBCS, quyết tâm bắn rơi nhiều máy bay Mỹ, kể cả B-52. Các binh chủng trong quân chủng mở hội nghị sơ kết rút kinh nghiệm xây dựng và chiến đấu 6 tháng đầu năm chống chiến tranh phá hoại lần thứ hai của đế quốc Mỹ; hội nghị chuyên đề bàn cách đánh B-52. Một số kinh nghiệm về chống nhiễu, phân biệt B-52 thật và giả trong tầm đánh, kết hợp đánh địch của lực lượng cơ động và tại chỗ được đúc kết làm cơ sở cho các binh chủng biên soạn tài liệu huấn luyện bộ đội.

Ngày 27-10-1972, Đảng ủy Quân chủng PK-KQ họp phiên bất thường, quán triệt tinh thần chỉ đạo của Quân ủy TƯ về tình hình nhiệm vụ mới và ra nghị quyết: "... kiên quyết bắn rơi B-52 tại chỗ, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trong mọi tình huống...".

Đầu tháng 11, Quân chủng PK-KQ cử cán bộ và một số kíp chiến đấu vào Nghệ An cùng Trung đoàn tên lửa 263 đánh B-52 và đêm 22-11, đã diệt được B-52 Mỹ; kinh nghiệm của trung đoàn được phổ biến đến các đơn vị. Tài liệu "Cách đánh B-52" được bổ sung những chi tiết quan trọng.

Tiếp đó, Bộ TTM và Quân chủng PK-KQ thống nhất phán đoán đường bay, hướng tập kích của địch; cho Binh chủng Ra đa bố trí ưu tiên hướng chủ yếu... Ngày 24-11-1972, Tổng Tham mưu trưởng Văn Tiến Dũng phê chuẩn kế hoạch và lệnh cho Quân chủng PK-KQ hoàn thiện công tác chuẩn bị chiến đấu trước ngày 3-12-1972.

Ngày 27-11-1972, Bộ TTM và Tổng Tư lệnh ra lệnh cho các lực lượng vũ trang miền Bắc tăng cường các mặt chuẩn bị chiến đấu; Quân chủng PK-KQ tập trung mọi khả năng tiêu diệt bằng được B-52 Mỹ. Ngày 3-12-1972, Quân chủng PK-KQ báo cáo "Mọi mặt công tác chuẩn bị đánh B-52 xong, quyết tâm của quân chủng kiên quyết không để bị bất ngờ, bắn rơi tại chỗ máy bay địch, kể cả B-52".

Trong đêm mở đầu chiến dịch, Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp, Tổng Tham mưu trưởng Văn Tiến Dũng, Tổng Tham mưu phó Phùng Thế Tài, Cục trưởng Cục Tác chiến Vũ Lăng có mặt tại Sở Chỉ huy "Tổng hành dinh" cùng tập thể CBCS trong kíp trực chủ động bước vào trận đánh lớn với không quân Mỹ.

Bằng ý chí quyết đánh, quyết thắng B-52 Mỹ trên bầu trời Hà Nội, với lực lượng, thế trận được chuẩn bị trước và sẵn sàng chiến đấu cao, ta đã đánh bại cuộc tập kích đường không chiến lược của Mỹ, bắn rơi 81 máy bay, có 34 chiếc B-52, 5 F111, diệt và bắt nhiều giặc lái.