Giếng nằm ở trung tâm làng Xuân Giai, cách thành nhà Hồ 300 m về phía đông nam, đường kính rộng 2 m, sâu 6 m, thành giếng tính từ mặt đất cao một m. Toàn bộ thành, lòng và sân giếng đều được kè, lát bằng gạch bìa thành nhà Hồ. Nhiều năm bỏ hoang không có người sử dụng khiến quanh giếng rong rêu, cỏ dại mọc um tùm.

Cụ Trịnh Văn Hiềng (82 tuổi, làng Xuân Giai) cho biết, không nhớ chính xác giếng có từ năm nào, chỉ nghe cụ thân sinh kể giếng có từ thời nhà Hồ định đô ở đây. “Ngày xưa người làng thường đến đây tắm gội, rồi gánh nước về nấu ăn. Nước giếng rất trong, có vị ngọt nên các dịp hội hè làng đều lấy nước hãm chè. Trai gái lấy cớ đi gánh nước, đi tắm gội để hẹn hò, nên duyên”, cụ Hiềng kể và cho biết, xưa dưới đáy giếng còn có rất nhiều mạch nước ngầm phun lên.

Toàn bộ thành và sân giếng được lát bằng gạch thành nhà Hồ có chữ Hán cổ trên bề mặt. Ảnh: Lê Hoàng.

Cụ Phạm Thế Vinh (90 tuổi, làng Xuân Giai) kể, những năm 1946-1947, giếng được dân làng cải tạo lại trên cơ sở giếng cũ bằng gạch bìa lấy về từ trong thành nhà Hồ. Gạch kè giếng dài 50 cm, rộng 25 cm, cao 9 cm. Dù có niên đại hơn 600 năm nhưng hầu hết số gạch này đều giữ được màu hồng tươi, chín đều, cho thấy kỹ thuật nung gạch thời xưa của người dân là rất cao. Trên bề mặt nhiều viên gạch có khắc chữ Hán Nôm ghi nguồn gốc làng quê sản xuất như: Đại An, Kẻ Nưa, Cổ Lôi (huyện Thọ Xuân ngày nay).

Ông Nguyễn Xuân Toán, Phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn di sản thành nhà Hồ cho biết, về niên đại chính xác liên quan đến sự ra đời của giếng cổ làng Xuân Giai cần có quá trình khảo sát điều tra tư liệu. “Hiện Trung tâm tiếp tục nghiên cứu đồng thời phối hợp với chính quyền địa phương lập hồ sơ trình cơ quan chức năng công nhận di sản đặc biệt cho cụm di sản ở làng Xuân Giai (bao gồm đình làng và giếng cổ). Việc phát hiện giếng cổ góp phần quan trọng vào công tác nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản thành nhà Hồ và nghiên cứu các làng cổ trong vùng di sản theo khuyến nghị của UNESCO”, ông Toán nhấn mạnh.

(Theo VnExpress.net)