Đến mảnh đất Cổ Đạm (Nghi Xuân, Hà Tĩnh) những ngày đầu xuân 2013 - nơi mà xưa nay được coi là "đất tổ" của ca trù. Là cái nôi của những làn điệu đã làm ngây ngất lòng người, ta có thể dễ dàng cảm nhận được đây ca trù ở đây nó như ngấm vào máu, vào thịt mỗi người dân. Từ những đứa bé mới lớn, cho đến những người trưởng thành và cả những cụ già vẫn có lòng đam mê, yêu những làn điệu “ứ hự” mượt mà, những câu ca sâu lắng mà triết lý của ca trù.

Những nghệ nhân ca trù trên mảnh đất Nghi Xuân - Hà Tĩnh (Ảnh: Ân Duy)

Ngày nay, ca trù không riêng gì ở Cổ Đạm mới có, nhưng mỗi vùng miền khác nhau, ca trù lại có những nét đặc trưng tạo nên sự riêng biệt cho mỗi vùng miền. Ở Cổ Đạm, ca trù thường được hát nhanh, tiết tấu rõ hơn, không luyến láy, ngừng nghỉ nhiều như ở các vùng miền khác. Cách đệm đàn, trống, phách cũng có những nét rất riêng biệt. Phách ở đây đánh chìm, đánh lửng trong khi phách ở các nơi khác đánh nổ, giòn và ngắn gọn hơn. Cũng chính vì thế mà Đào (ca nương - PV) ở vùng nào thì Kép đàn cũng phải ở vùng đó thì mới có thể hát được.

Thông thường, mỗi lần biểu diễn hát ca trù gồm có 3 người: bao gồm 1 người hát là nữ được gọi là ca nương; Người đệm đàn đáy cho người hát được gọi là kép đàn; Một người đánh trống chầu, được gọi là quan viên, người này kiêm luôn người thưởng thức để thưởng hay phạt cho người hát. Nếu quan viên đánh trống tiếng “tùm” thì có nghĩa là khen hay, nếu không hài lòng hay ca nương hát lỗi thì quan viên đánh trống 1 tiếng “chát”.

Lúc biểu diễn, ca nương ngồi trên chiếu ở giữa, kép đàn và quan viên ngồi lệch sang hai bên. Nhạc cụ để biểu diễn gồm có phách, đàn đáy và trống chầu. Trang phục để các ca nương, kép đàn và quan viên mặc biểu diễn là áo dài cổ truyền màu đen hoặc màu nâu.

Những nghệ nhân ca trù tuổi “thập cổ lai hy”

Các nghệ nhân trong CLB ca trù Nguyễn Công Trứ trên mảnh đất Nghi Xuân (Ảnh: Ân Duy).

Cụ Hà Thị Bình (ở xóm 4, xã Cổ Đạm) năm nay đã tròn 90 tuổi, cụ được coi là một trong những nghệ nhân xưa hát ca trù giỏi và hay nhất ở Cổ Đạm. Năm 17 tuổi, đào Bình đã thuộc và hát được gần 30 làn điệu ca trù, rồi theo các chị, các anh trong làng đi biểu diễn khắp mọi nơi trong vùng Xứ Nghệ.

Nhà cạnh nhau, hằng ngày hai cụ vẫn thường xuyên ngồi với nhau để ngâm lên những làn điệu ca trù, rồi sáng tác ra những bài thơ để tạo nên những bài ngâm thơ ca trù mới mẻ. Rồi những ngày lễ tết, lễ hội, mừng thọ các bà lại có dịp để biểu diễn những làn điệu ca trù cho lớp trẻ.

(Theo Dantri.com.vn)