 |
| PGS.TS Đỗ Thị Hảo |
Điều đầu tiên phải nói là cuốn sách này nằm trong dự án "Công bố và phổ
biến tài sản văn hóa - văn nghệ dân gian các dân tộc Việt Nam" (được phê
duyệt trong 10 năm, hiện đã đi được một nửa chặng đường). Nghĩa là tác
phẩm nằm trong một chặng dài hơi mà người làm văn nghệ dân gian Việt Nam
muốn để lại cho các thế hệ sau. Tác phẩm cũng được "lọc" qua "Hội đồng
thẩm định bản thảo" mà GS, TSKH Tô Ngọc Thanh là người chịu trách nhiệm
chính.
Một điểm đáng chú ý nữa như giới chuyên môn nhận định là do đất nước
trải qua chiến tranh liên miên, cùng với nhiều đổi thay khác, nhiều làng
mạc thôn xóm không còn giữ được thần tích. Người ta vẫn thờ phụng nhưng
nhiều khi lại không biết mình thờ ai, hoặc sự tích của vị thần đó như
thế nào…
"Sự tích các Bà Thành hoàng làng" mong muốn góp phần làm phong phú sinh
hoạt dân gian ở các địa phương, giúp cho các nhà nghiên cứu đào sâu thêm
về các chủ đề liên quan đến nữ thần, hoặc về phụ nữ Việt Nam nói chung.
183 Bà Thành hoàng đề cập trong cuốn sách này đã được rút ra từ kho
thần tích lớn gồm hơn 500 quyển bằng chữ Hán mà Viện Nghiên cứu Hán Nôm
còn lưu giữ được.
Cơ bản là cuốn sách giới thiệu với bạn đọc những nét chính về tên tuổi,
quê quán, những thần tích liên quan đến sự ra đời của các bà và đặc biệt
là công lao của các bà với đất nước, với nhân dân. Có những nhân vật
chỉ được khắc họa trong chừng đôi ba trăm chữ, song không phải là không
khiến người đọc bất ngờ, cảm phục và tự hào về phụ nữ Việt ngay từ thuở
xa xưa. Người nào cũng phúc hậu, nhân nghĩa, hiền thục tại gia, nhưng
khi đất nước loạn lạc thì bỗng chốc đứng lên anh dũng và gan dạ lạ kỳ.
Từ những bậc công nương con nhà quyền quý cho đến những cô gái nhà nghèo
và thậm chí cả cô đào hát vô danh cũng trở nên những bậc anh hùng liệt
nữ. Không chỉ cương quyết từ chối sự dụ dỗ, cưỡng ép của kẻ thù, các bà
đều thông minh, sáng tạo, tương kế tựu kế khi đối mặt với giặc dữ. Đặc
biệt, phần nhiều các bà đều ham học, có chí khí từ thuở niên thiếu. Xuân
Nương (quan tham mưu của Trưng Vương) từng vấn chặt vành khăn tang
chồng, giả trai xông trận trong khi đang mang thai 5 tháng. Công chúa
Ngọc Nương (con vua Trần Thái Tông) cùng chị là Bảo Nương lập mưu đục
thủng thuyền chìm, chết cùng tướng giặc, tạo thuận lợi cho quân nhà Trần
thắng trận… Nhiều bà sau khi chinh chiến, thường xin về quê quán,
khuyến khích nghề nông, cứu giúp dân nghèo, khiến cho nhiều vùng xanh
tươi, trù phú.
Có thể nói, thông qua hình ảnh các Bà Thành hoàng được PGS, TS Đỗ Thị
Hảo giới thiệu với bạn đọc, dễ cảm được tâm tư của người xưa. Đó là điều
gì dân ngợi ca, kính trọng, yêu quý tất cũng là điều dân mong mỏi, gìn
giữ. Thêm nữa, cuốn sách cũng gợi mở cho nhiều người làm nghệ thuật như
sân khấu, điện ảnh… những cảm hứng sáng tạo mới về các nữ nhân vật trong
lịch sử. Đó chắc chắn là một đề tài còn rất nhiều khoảng trống và cũng
đầy thách thức với người nghệ sỹ hôm nay.