Hội chợ sách Paris được thành lập từ năm 1981. Năm nay, Hội chợ sách
Paris diễn ra từ ngày 22-25/3. Ngày 22/3 Tủ sách “Văn học Việt Nam đương
đại” của NXB Riveneuve đã chính thức ra mắt. Ba tiểu thuyết gia - Thuận
với “T mất tích”, Nguyễn Việt Hà với “Cơ hội của Chúa” và Đỗ Khiêm với
“Khmer Boléro”, là khách mời của Hội chợ. Đoàn Cầm Thi xuất hiện với tư
cách là phụ trách Tủ sách đồng thời là dịch giả của “T mất tích” và “Cơ
hội của Chúa”. Phóng viên đã có cuộc trò chuyện bốn nhà văn Việt Nam.
Dịp hiếm hoi để nhà văn và độc giả “khám phá” lẫn nhau
Ở góc độ người viết, theo từng nhà văn, nhìn nhận thành công một Hội (chợ) sách là gì?
Đoàn Cầm Thi
: Theo tôi, một Hội chợ sách thành công khi
nó có chỗ đứng cho mọi nhà xuất bản, mọi nhà văn và mọi độc giả, không
kể lớn nhỏ, ngôn ngữ, màu da.
Từng nhà văn mong muốn gì khi đến với những hoạt động như vậy
?
Đỗ Khiêm
: Động cơ thứ nhất của người viết là đến với người đọc,
không phải là quẳng giấy đã in vào không khí trong khi hú lên tiếng hú
thiền sư. Đo đếm nhiều ít cho thấy sự thành công này ở mức độ nào. Hội
chợ sách khác nhà sách hay trên mạng là người viết được ‘còm’ tại chỗ
trong lúc giao lưu và trao đổi với người đọc và nhìn thấy hình ảnh của
tác phẩm thấp thoáng nơi người đọc, dĩ nhiên là kiểu tha thướt một tà áo
thôi, nhưng thế cũng đủ rồi, có khi thấy nhiều lại đâm ra thêm mệt.
Việc này giống như ngồi quán hay ra (hội) chợ nhìn người qua lại và hẳn
khác với việc ngồi nhà nhìn tường (tuy sông có khúc thì nhìn tường cũng
có lúc, tùy thôi).
Đoàn Cầm Thi
: Đây là dịp hiếm hoi để nhà văn và độc giả “khám
phá” lẫn nhau. Lần này, tôi chứng kiến nhiều độc giả, sau khi đọc Nguyễn
Việt Hà, Thuận và Đỗ Khiêm, đã đến Hội chợ, vòng vo tìm tới gian hàng
của Riveneuve, chỉ để được xin chữ ký và cố trao đổi dăm ba câu với các
nhà văn đang bận túi bụi. Thật là bất ngờ, độc giả của chúng tôi không
ai giống ai, mỗi người đến với tác phẩm và thưởng thức nó một cách khác
nhau, không theo khuôn mẫu nào hết. Có lẽ họ cũng có một cảm giác tương
tự như vậy khi chạm mặt các nhà văn.
Thuận
: Hội chợ sách là nơi tập trung nhiều độc giả. Có
dịp để biết thêm ý kiến của người đọc về tác phẩm của mình, kể ra cũng
thú vị và bổ ích, ít ra thì cũng để biết cách mà trêu lại độc giả.
Đám đông luôn cần có một thẩm mỹ đã được định hướng
Trở lại với câu chuyện về Hội chợ sách Paris mà các anh chị vừa tham
gia, tôi chợt nhớ đến một câu chuyện thế này: trước khi nhà văn Cao
Hành Kiện nhận giải Nobel, buổi ra mắt sách và gặp gỡ nhà văn Cao Hành
Kiện ở Pháp đã không có một ai đến dự. Tình hình khác hoàn toàn khi ông
ta được giải Nobel. Điều ấy cho thấy một thực tế là công chúng vẫn đọc
sách theo giải thưởng. Theo các nhà văn, có cách nào để cải thiện con
đường đến với công chúng?
Đoàn Cầm Thi
: Không có cách nào cả! Nhưng tôi nghĩ cũng chẳng
cần phải cải thiện, vì nói cho cùng thì công việc của nhà văn vẫn là
viết và công việc của độc giả vẫn là đọc. Cũng như Ngưu Lang Chức Nữ,
tác giả và bạn đọc lâu lâu mới gặp nhau thì còn quyến luyến, chứ hàng
ngày hàng giờ mà ăn ở bên nhau thì có lẽ lại phải ra tòa và nhờ đến luật
sư. Còn việc công chúng đọc theo giải thưởng, thì khác gì việc công
chúng đi xem hoa hậu? Ở đâu cũng vậy, đám đông luôn cần có một thẩm mỹ
đã được định hướng!
Đỗ Khiêm
: Giải thưởng có tác dụng giới thiệu nhất định
của nó, nhưng chẳng phải là độc nhất, sách bán dạng chạy nhất ít khi nào
có giải thưởng hay cần đến giải thưởng gì. Claude Simon trước Nobel bán
3000 bản thì sau Nobel bán 7000. Đến Patrick White thì trước sau vẫn
vậy, đố bạn biết vị này là ai. Cũng chẳng sao hết, đến với người đọc
không hẳn là đến với số đông, ờ thì càng đông càng vui chứ sao nữa,
nhưng Minh Hoàng có 2000 cung nữ, ngồi buồn thì chỉ lại nhớ có mỗi Qúy
Phi.
Thuận
: Công việc của nhà văn là làm ra tác phẩm. Công
việc của nhà xuất bản và hiệu sách là thương mại hóa tác phẩm. Người này
làm nhầm công việc của người kia thì… loạn. Tuy nhiên, điều mà nhà văn
có thể làm để đưa công chúng đến gần với tác phẩm của mình, là thay đổi
thói quen đọc của độc giả, ví dụ giúp độc giả hiểu rằng ngày nay, khi
con người biết tự phục vụ trong rất nhiều lĩnh vực, văn chương đương đại
không còn là một mâm cỗ mà tác giả nấu sẵn rồi dâng lên tận miệng độc
giả. Độc giả đương đại hoàn toàn đủ nhạy cảm và năng động để hiểu được
những cái kết mở, những giả định, những câu hỏi, những chọc ghẹo, nháy
mắt từ phía tác giả.
Xu hướng đọc sách ebook ngày càng phổ biến, và thậm chí có người còn lo
ngại tương lai xa, sách in truyền thống không còn đất sống. Cách đọc mới
ảnh hưởng ít nhiều đến việc tiếp nhận và cảm thụ tác phẩm văn học. Khi
độc giả chỉ chúi mũi vào màn hình để đọc sách, thì cũng sẽ có nguy cơ
không còn việc họ đến hội chợ sách để xin chữ kí. Họ cũng không đến hội
sách tìm mua sách , mà bằng lòng ở nhà nhấp chuột máy tính. Anh chị nghĩ
sao về điều này?
Nguyễn Việt Hà
: Được tận mắt tham dự vào Hội chợ sách
Paris 2013, tôi có thể khẳng định rằng tương lai sách in không những
không bị đe dọa mà không bao giờ mất, dù rằng tại Pháp ebook khá phát
triển. Chỉ cần nhìn số lượng sách in được trưng bày tại đây, nhìn các
cặp mắt háo hức trước những quyển sách mới, nhìn đám đông độc giả đủ mọi
thành phần nam nữ lão ấu, tôi nghĩ rằng sách giấy vẫn giữ nguyên độ hấp
dẫn của nó.
Tương lai của sách Việt ở nước ngoài còn xa vời vợi
Có một thực trạng là các nhà văn thị trường luôn được giới xuất bản
săn đón bởi khả năng sinh lời cao trong việc xuất bản tác phẩm của họ.
Vì thế, trong cùng một sự kiện là hội chợ sách, sẽ có cảnh nơi thì tấp
nập, chỗ thì đìu hiu. Là người viết, điều gì quan trọng nhất với các anh
chị?
Nguyễn Việt Hà
: Ở Hội chợ này, tôi thấy chỗ nào cũng đông. Thậm
chí, tôi thấy một điều hơi lạc quan là đám đông ở quầy sách Marc Lévy
thì cuồn cuộn thật đấy nhưng chỉ lướt qua, còn trước những cuốn sách về
các nhà văn có thể coi là khó đọc như Proust, Duras, Appolinaire,
Boulgakov,... thì dường như người trẻ khá đông. Như vậy, độc giả Pháp có
vẻ như đối xử với các tác giả quá ư khách quan.
Trong các hoạt động tại Hội chợ sách lần này, các nhà văn Việt đã có
một buổi trò chuyện về chủ đề “Việt Nam – một thế hệ văn chương mới”.
Thưa anh Nguyễn Việt Hà, anh nhìn nhận như thế nào về thế hệ văn chương
mới ở Việt Nam hiện nay?
Nguyễn Việt Hà
: Chẳng có gì là cũ mới, nó là một dòng chảy tuần
tự, đương nhiên mỗi giai đoạn có một cách biểu cảm khác nhau. Theo tôi
không có một nền văn học hay một thế hệ nhà văn, vì viết văn là một công
việc riêng tư của từng người, không có điểm chung nào cả. Sắp xếp các
thế hệ, cũ hay mới, là công việc của các nhà phê bình văn học.
Bằng cái nhìn của người trong cuộc, anh nghĩ thế nào về tương lai của văn học Việt tại thị trường Pháp?
Nguyễn Việt Hà:
Hội chợ sách Paris khiến tôi vô cùng
hoang mang, bởi có quá nhiều nhà xuất bản, nhưng trong đó chỉ có vài nơi
dịch sách Việt. Các dịch giả Việt ngữ cũng vắng như bóng nhạn cuối chân
trời. Thế nên tương lai của sách Việt ở nước ngoài, chắc là còn xa vời
vợi. Tuy vậy, tôi cũng hy vọng tủ sách “Văn học Việt Nam đương đại” do
Đoàn Cầm Thi thành lập, được giới chuyên môn bên này quan tâm, sẽ là một
điểm sáng để cho mình bớt tuyệt vọng. Nói rộng ra, chúng tôi mong nhận
được nhiều hơn nữa sự ủng hộ của độc giả Pháp và đặc biệt cộng đồng Việt
Nam tại đây.
(Theo vietnamnet.vn)