Chuyện về định công ban thưởng của Lê Lợi với nghĩa quân Lam Sơn
Những người đã cùng với Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn đánh đuổi giặc Minh đều được xem là khai quốc công thần của nhà Lê sơ. Ngay sau khi giành được giang sơn, Lê Lợi đã luận công ban thưởng với những người đã cùng ông tham gia chuẩn bị khởi nghĩa từ hội thề Lũng Nhai, gồm 121 người, chia thành 3 hạng. Theo Cuốn “Vương Triều Lê (1428-1527)” do GS. TS Nguyễn Quang Ngọc làm chủ biên, Lê Thái Tổ đã phong tước, hầu cho 93 công thần. Những khai quốc công thần được ban quốc tính, tức ban họ vua, đổi sang họ Lê và được bổ nhiệm giữ các chức vụ chủ chốt trong triều cũng như tại địa phương. Trong số những công thần này thì số văn thần hay võ tướng có trình độ học vấn cao không nhiều. Tiêu biểu chỉ có Thừa chỉ Nguyễn Trãi được ban tước Quan Phục hầu, Tư đồ Trần Nguyên Hãn làm Tả tướng quốc, Khu mật đại sứ Phạm Văn Xảo làm Thái bảo.
Ngoài việc phong tước, Lê Thái Tổ còn ban thưởng ruộng đất cho các công thần khai quốc nhưng chưa thành chế độ với quy định rõ ràng. Ruộng đất ban cấp trong buổi đầu chủ yếu là đất do triều Lê tịch thu của quan lại nhà Minh, ngụy quan, thế gia bị tuyệt tự và ruộng hoang. Vì vậy, không ảnh hưởng gì đến ruộng đất công của các làng xã hay ruộng đất tư hữu. Về sau khi nguồn ruộng đất bị thu hồi đầu thời Lê sơ đã ban cấp hết hay giao cho làng xã quản lý làm ruộng đất công thì lộc điền chủ yếu lấy từ ruộng hoang và một phần ruộng đất công của các làng xã.
Hữu Trưởng