Thời Tự Đức, để gia súc cắn húc người, chủ sẽ bị phạt roi
Theo Châu bản triều Tự Đức do Bộ Hình trình ngày 25/2/ năm Tự Đức 11 (1858) được ghi trong quyển “Châu Bản triều Nguyễn về Hà Nội” của TS Đào Thị Diến chủ biên có ghi nhận một vụ án chủ trâu bò bị phạt roi và phạt tiền do sơ ý để trâu bò húc chết người.
Bản phúc trình của Bộ Hình có ghi: Ngày 23 tháng này tiếp nhận một bản án để trâu bò húc chết người cdo Tổng đốc Sơn- Hưng- Tuyên là Nguyễn Bá Nghi duyệt trình lên. Phụng án xét trình bày: Kiều Văn Quỹ và Nguyễn Văn Quế đều quê ở Đông Sàng huyện Phúc Thọ từ trước đến nay làm nghề buôn bán trâu bò sinh sống. Ngày 26 tháng Chạp năm ngoái (1857) mua một con trâu buộc dây dắt đi. Giữa đường con trâu ấy đổi tính, làm đứt dây thừng chạy loạn lên. Bọn y giữ lại không được, đuổi đến phố Tân Hội thuộc huyện Tòng Thiện, con trâu húc vào người lính là Lê Văn Trị thuộc đội 5 cơ Hữu Dũng làm y bị thương nằm ra đó. Đến ngày 30 tháng ấy binh Trị do bị thương nặng mà chết. Bàn chiếu theo luật gia súc cắn húc người trong đó có điều khoản: Phàm trâu ngựa cắn người mà chủ nhân trói buộc không đúng cách sẽ bị phạt 40 roi. Nhân bị thương mà chết người lại chiểu theo luật “nhỡ tay làm chết người” thu 12 lạng 4 tiền 2 phân bạc cấp cho gia đình có người bị chết để lo mai táng.
Hà Thu