Chính sách khuyến học của thời Lê-Trịnh
Thời Lê-Trịnh, khoa cử phát triển khá mạnh ở kinh thành Thăng Long. Những kỳ thi Hội và thi Đình đều tập trung ở kinh đô, tổ chức đều 3 hoặc 4 năm một lần. Tính từ năm 1595 đến 1787 đã có 73 khoa thi Hội và thi Đình ở Thăng Long. Số lượng thí sinh mỗi khoa khá đông, ước độ vài nghìn. Trong khi đó, số lượng đỗ đạt khá ít, tổng số có 675 tiến sĩ, trong đó số tiến sĩ quê gốc kinh thành Thăng Long có khoảng 20 vị đỗ đầu. Thủ tục khoa cử thời này có phần đơn giản. Người ta có thể nộp 3 quan tiền lệ phí để được miễn kỳ thi sơ khảo, loại bớt, vì có thể số đăng ký là khá đông. Những thông tin trên được PGS.TS Nguyễn Thừa Hỷ công bố trong cuốn sách “Thăng Long-Kẻ Chợ thời Mạc-Lê Trung hưng”.
Thi cử thời Lê-Trịnh ở Thăng Long vẫn theo truyền thống cũ, với 4 bài thi chính trong 4 kỳ: Kinh nghĩa, chiếu chế biểu, thơ phú, văn sách. Kinh nghĩa và chiếu-chế-biểu là sự kiểm tra về kiến thức trí nhớ và những kỹ năng soạn thảo văn bản quy phạm hành chính. Thơ phú và văn sách là kiểm tra năng lực và ý tưởng sáng tạo về văn chương cũng như về nghị luận chính trị. Nhiều khoa thi thêm môn toán (phép bình phân và sai phân) có tính chất không bắt buộc, lấy đỗ vài chục người, năm nhiều nhất lấy đỗ 120 người về môn thi Toán. Ngoài ra, còn những khoa thi đặc biệt ngoại lệ như ân khoa, chế khoa, các khoa thi Đông các. Các học sĩ vẫn theo đời Lê sơ: Hương cống cho thi Hương, Tiến sĩ cập đệ, Tiên sĩ xuất thân và Đồng tiến sĩ xuất thân cho thi Hội và thi Đình.
Hữu Trưởng