Sự phát triển của tiền bạc và sự phân hóa xã hội Thăng Long-Kẻ Chợ
Sự phát triển của kinh tế hàng hóa và sự lưu thông tiền tệ ở Thăng Long-Kẻ Chợ đã dẫn đến những hệ quả về xã hội-văn hóa. Một số gia đình lắm tiền nhiều của, trở nên rất giàu có. Phần lớn đó là các gia đình buôn bán, một số các mệnh phụ quan bà, số ít hơn là các chủ xưởng thủ công. Các phu nhân, vợ những viên quan lớn đã bỏ ra những món tiền lớn gia công, thu mua những sản phẩm của các thợ dệt, để rồi bán kiếm lời cho các tàu buôn ngoại quốc. Một số thói chơi ngông của một só gia đình quý tộc kinh kỳ đua chuộng xa xỉ, có khi mua một bộ ấm chén tốn đến vài mươi lạng bạc… Đồng tiền lên ngôi, tâm thức văn hóa của một số thị dân Kẻ Chợ đã thay đổi. Tâm lý trọng lợi phổ biến trong xã hội. Cả thiên hạ đua nhau vì lợi, với các nghịch cảnh “còn bạc còn tiền, còn đệ tử” hay “nén bạc đâm toạc tờ giấy”.
Một số gia đình giàu đã không dùng tiền để phát triển kinh tế mà ngược lại đầu tư vào những hoạt động phi kinh tế. Đó là tư tưởng quan liêu, muốn làm sang của một số nhà giàu điển hình là xu thế gả bán con gái cho những chàng thanh niên đang có triển vọng trở thành quan. Một xu thế khác là đem tiền tậu ruộng. Trước nạn kiêm tính ruộng đất, nhìn chung giá ruộng đất là rẻ. Một số khác đã sợ điều bất trắc đã lựa chọn các ứng xử thủ động, cất giấu tiền bạc trong những hũ, bình được chôn sâu xuống đất. Hoặc giả bỏ tiền làm công đức, góp phần xây dựng chùa chiền. Trong thời kỳ này, tiền bạc đã làm thay đổi nếp sống và lòng người, nhưng đã không làm thay đổi được xã hội. Những thông tin trên được PGS.TS Nguyễn Thừa Hỷ và đội ngũ biên soạn của mình công bố trong cuốn sách “Thăng Long-Kẻ Chợ thời Mạc-Lê Trung hưng”.
Hữu Trưởng