Thăng Long-Kẻ Chợ và các đẳng cấp xã hội
Xã hội Thăng Long-Kẻ Chợ thời Lê-Trịnh là một mẫu hình của xã hội Việt Nam truyền thống được thu nhỏ lại và tô đậm lên. Bảng phân loại tứ dân (sĩ, nông, công, thương) xưa kia thường nói thực ra chỉ là một danh mục các nhóm nghề. Về thực thế, đó là một xã hội phân tầng thành đẳng cấp hơn là thành gia cấp. Theo cuốn sách “Thăng Long-Kẻ Chợ thời Mạc-Lê Trung hưng” PGS.TS Nguyễn Thừa Hỷ làm chủ biên, Thăng Long-Kẻ Chợ thời đó phân thành 2 đẳng cấp: Quý tộc quan liêu là tầng lớp thống trị và thứ dân bách tính là tầng lớp bị cai trị. Nho sĩ và quân sĩ được coi như những tầng lớp dọc xuyên đẳng cấp.
Quý tộc quan liêu là đẳng cấp gắn bó và thân thiết với vua Lê-chúa Trịnh ở Thăng Long về quan hệ họ hàng hoặc quan hệ chính trị. Thứ dân bách tính tức dân thường trăm họ-là một khái niệm rất rộng, chỉ toàn bộ đẳng cấp bình dân đô thị, tất cả những ai không thuộc hàng ngũ vua chúa-quý tộc-quan liêu. Nó bao gồm đại bộ phận tứ dân: Nho sinh, nho nhĩ không phải quan chức, nông dân, thợ thủ công, thương nhân bất kể giàu nghèo và những tầng lớp khác nhau như tăng ni đạo sĩ, nghệ nhân, những kẻ hạ đẳng vô lại…Ở Thăng Long-Kẻ Chợ, những tầng lớp vô lại, hạ đẳng chỉ chiếm một số ít, nhưng đã có tác động, ảnh hưởng đến lối sống, tâm lý và bộ mặt phố phường và cư dân đô thị.
Hữu Trưởng