Bức tranh tổng thể của phong tục Việt Nam xưa
Cuốn sách “Tuyển tập ký-tản văn xứ Đoài” do Bằng Việt làm chủ biên đã mang đến bạn đọc một đoạn trích hay về “Việt Nam phong tục” của tác giả Phan Kế Bính. Đoạn trích này đã vẽ nên một bức tranh tổng thể về các phong tục xưa của nước Việt Nam, từ những chuyện gần gũi thiết thân như ăn mặc, kiêng khem... đến những chuyện tôn giáo, chính trị... Những nếp xưa, thói cũ theo từng trang sách mà hiển hiện mang đến cho người đọc những xúc cảm thật trong lành và dung dị. Những hội hè, lễ Tết, giỗ chạp, ma chay, cưới xin... cũng theo đó mà được tái hiện, phục dựng, như đang bày ra trước mắt người đọc, dẫu khoảng cách về thời gian đã gần một thế kỷ.
Mở đầu câu chuyện, Phan Kế Bính đã nói về tục “giết chó khuyên chồng”. Xưa có một người chồng chơi bời thân thích với một người bạn, nay chè mai chén, ngày kia thuốc phiện… Người vợ khuyên mãi không được mới nghĩ ra một kế giết một con chó cạo lông trắng trẻo để trong xó nhà. Chồng đi chơi về vợ liền bảo hôm nay lỡ tay đánh chết một đứa trẻ để trong buồng, giờ phải làm sao? Người chồng nghe xong sợ mất vía, vào xó buồng xem… Người chồng bảo gọi người chú nhờ chôn hộ. Cô vợ khuyên chồng nhờ bạn giúp đỡ. Ngay sau khi người bạn chôn xong họ lập tức đến báo quan lấy thưởng. Quan đào lên thì là con chó. Người vợ sau đó thuật lại kế hoạch của mình cho chồng nghe. Kể từ đó, người chồng không còn chơi bời bạn bè nữa… Ngoài ra, Phan Kế Bính còn viết về phong tục người Việt Nam qua: Cách dựng gia tộc, Anh em chị em là bát máu bẻ đôi, phong tục đón Tết…
Hữu Trưởng