Ngô Thì Nhậm-vị đại học sĩ của vua Quang Trung
Theo cuốn sách “Tuyển tập ký-tản văn xứ Đoài” do Bằng Việt làm chủ biên, Ngô Thì Nhậm được miêu tả không chỉ có tài quân sự mà thơ văn của ông cũng không thua kém gì các bậc hiền triết. Có thể kể tới những tác phẩm nổi tiếng của ông, như: Hi Doãn thi văn tập, Hoàng hoa đồ phổ, Xuân Thu quân kiến, Trúc Lâm tông chỉ nguyên thanh, Hải Đông chí lược... Ông còn là một trong những tác giả tuyển thuyết lịch sử Hoàng Lê nhất thống chí của Ngô gia văn phái. Cuốn sách này đã giới thiệu một số bài văn, thơ xuất sắc của Ngô Thì Nhậm, gồm: Hành Trạng ba vị tổ sư, Bàn về văn... Ngô Thì Nhậm quan điểm, văn chương của thái cực phát lộ ra ở phía trên là mặt trời, trăng sao, ở giữa là kinh, truyện của thánh hiền, ở dưới là núi non, sông bể. Song mặt trời, trăng, sao, núi, non, sông bể tại sao mà chuyển vần, trôi, đứng, cái tình của nó. Từ khi có người sinh ra đến nay, văn chương thịnh nhất, không ai bằng Khổng Tử. Ngoài ra, ông còn để lại lời khuyên răn cho đời bằng câu thơ: Tài nhiều thì bị đời ghét/Học rộng thì bị người ghen/Thông minh lẫn hỗn độn/Sắc sảo mất hồn nhiên. Hay câu thơ: Người xưa nay còn ai?/Ngày nay bỗng thành cổ/Thánh hiền đi không về/Không dại cùng lối cũ.
Hữu Trưởng