Tứ bảo không cầu kỳ mà là những vật rất giản dị được làm từ các vật liệu có sẵn trong thiên nhiên. Cây bút làm từ một đoạn lông súc vật được gắn vào một đoạn trúc, thanh mực là than trộn với keo, giấy là bột cây trải mỏng và nghiên là cục đá nhặt từ bờ sông bờ suối được gọt đẽo. Mọi thứ có sẵn trong trời đất nên đâu cũng có thể học.

Trong bốn vật quý thì bút đứng hàng đầu. Trong văn phòng tứ bảo thì bút đóng vai trò quan trọng nhất. Giấy xấu, mực tồi có thể khiến cho tác phẩm khó lưu giữ, nghiên kém phẩm chất khiến việc mài mực mất công hơn, còn bút dở thì dù người viết có tài cũng khó mà thể hiện được tài năng ra….

Một người viết thư pháp cẩn trọng bao giờ cũng coi việc viết chữ như một nghi lễ. Trước khi viết chữ, thư gia bao giờ cũng tắm rửa, thay một bộ quần áo sạch sẽ như một thiền sư trước khi nhập định. Sau đó họ phải tạo một khung cảnh và chuẩn bị bằng cách đốt một đỉnh trầm hay thắp một nén hương, uống một tuần trà. Thế nhưng việc mài một đĩa mực là lúc mà người viết thư pháp đặt hết tâm hồn , để cho lòng tĩnh lặng. Đổ một chút nước lên mặt nghiên, một tay giữ nghiên cho vững, tay kia cầm thỏi mực quay đều đặn, chầm chậm theo hình tròn cho tới khi mực sánh lại. Mực tốt là laoij mực khi mài không nghe thấy tiếng sột soạt. Mực được mài xong, người viết thư pháp nhúng ngòi bút vào nghiên mực, vuốt nhẹ phần lông ra khỏi đĩa mực, vừa vuốt vừa xoay để cho mực đọng vừa đủ. Người viết tập trung tinh thần để nhìn bằng óc tất cả hình ảnh định viết trước khi đặt bút viết.cKhi ngòi bút vừa chạm vào giấy là phải di chuyển ngay. Những nét bút dọc ngang đó đã được truyền từ đời này sang đời khác theo một phép tắc riêng.

Trong văn phòng tứ bảo thì nghiên là vật dụng được bảo tồn lâu nhất. Nghiên mực là loại đá được đẽo gọt vừa dùng để mài mực vừa dùng đựng mực. Một chiếc nghiên tốt bao giờ cũng mài trơn và không nghe thấy tiếng kêu.

Giấy xuất hiện muộn hơn so với bút và mực. Trước đó con người phải viết trên các loại vật liệu khác như gỗ, đá, thẻ tre… Tới thế kỷ XIII Việt Nam mới có kỹ nghệ làm giấy.

Mực tốt thường có mùi thơm mà trước đây người ta thường trộn xạ hương, vỏ lựu, trầm… để tăng hương vị. Mực tốt cầm nặng tay, khô ráo. Mực xấu thường nặng mùi, dùng hay bị rây rat ay. Mực cũng như rượu để càng lâu càng quý. Thủy theo nhu cầu, cùng một thỏi mực, người ta có thể pha đậm nhạt khác nhau.

Trần Duy sưu tầm