Giải pháp đưa sách về cơ sở
Xuất phát từ nhận thức về ý nghĩa, vai trò của sách trong việc góp phần trau dồi tri thức, nâng cao dân trí, cải thiện và phát triển đời sống kinh tế của nhân dân, trong Nghị quyết của các kỳ Đại hội Đảng toàn quốc nhiều năm gần đây, chỉ tiêu phấn đấu đảm bảo một số lượng bản sách trên đầu người luôn được đặt ra trong phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội mỗi thời kỳ. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã chỉ rõ yêu cầu: “Phát triển mạnh và nâng cao chất lượng các hoạt động thông tin, báo chí, phát thanh, truyền hình, xuất bản và phát hành sách trên tất cả các vùng, chú ý nhiều hơn đến vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số”. Đã có rất nhiều giải pháp được đưa ra nhằm tạo điều kiện để nhân dân được đọc sách báo miễn phí, qua đó tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, đường lối của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Một trong số đó là giải pháp xây dựng các điểm Bưu điện - Văn hóa xã của Tổng công ty Bưu chính - Viễn thông, nay là Tập đoàn Bưu chính - Viễn thông vì mục tiêu đưa hoạt động dịch vụ bưu chính - viễn thông tiếp cận với nhân dân ở khu vực nông thôn từ những năm 1998.
Về góc độ phục vụ nhu cầu văn hóa đọc cho nhân dân ở các điểm Bưu điện - Văn hóa xã, có thể đánh giá đây là một sáng kiến mang tính thực tiễn có ý nghĩa thiết thực đặc biệt đối với người dân nghèo ở những khu vực xa trung tâm, xa đô thị. Giúp cho người dân được tiếp cận, tìm hiểu các thông tin nâng cao nhận thức chính trị, xã hội. Tích cực áp dụng kiến thức khoa học phục vụ mục tiêu xóa đói, giảm nghèo. Mô hình điểm Bưu điện - Văn hóa xã phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh của Việt Nam, tuy nhiên thực tế đòi hỏi cần phải có những tháo gỡ về cơ chế chính sách để việc cung cấp sách và tổ chức việc đọc sách cho nhân dân ở các điểm Bưu điện - Văn hóa xã khoa học hơn, đúng đối tượng và hiệu quả hơn.
Bên cạnh mô hình điểm Bưu điện - Văn hóa xã còn có những giải pháp khác để đưa sách về cơ sở, đó là:
Mô hình thư viện công cộng cấp xã do UBND cấp xã thành lập từ nguồn kinh phí cấp xã, thuộc sự chỉ đạo quản lý của ngành Văn hóa - Thông tin. Mô hình này tuy đã có từ lâu nhưng đến nay cũng rất đơn sơ về phòng đọc, trang thiết bị và lượng sách, thể loại sách. Hiện nay trong cả nước, số lượng xã có thư viện chưa nhiều.
Mô hình tủ sách pháp luật xã, phường, thị trấn ra đời theo tinh thần Nghị quyết số 1067/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 25/11/1998 về việc phê duyệt dự án xây dựng và quản lý tủ sách pháp luật ở tất cả các xã, phường, thị trấn trong toàn quốc. Cho đến nay, 100% số xã, phường, thị trấn trong cả nước đã có tủ sách pháp luật từ nguồn kinh phí nhà nước thuộc sự chỉ đạo và hướng dẫn của Bộ Tư pháp. Có thể coi đây là tủ sách chuyên ngành về lĩnh vực pháp luật, chủ yếu phục vụ đối tượng cán bộ xã, người dân khó có điều kiện tiếp cận với tủ sách này.
Mô hình tủ sách đồn biên phòng do cán bộ chiến sĩ ở các đồn biên phòng quản lý và tổ chức, phục vụ chủ yếu trong đơn vị và người dân ở gần nơi đơn vị đóng quân. Nguồn sách báo của mô hình này hạn chế, người dân địa phương khó tiếp cận với tủ sách của mô hình này.
Tuy chưa có một khảo sát đánh giá cụ thể nhưng có thể nói mô hình điểm Bưu điện - Văn hóa xã là mô hình hiệu quả nhất ở địa bàn cơ sở nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Đây cũng là mô hình có mạng lưới rộng lớn có mặt tại hơn 9.000 xã ở mọi địa bàn khu vực trong cả nước và được coi như một thiết chế cơ sở. Mô hình này được ngành Bưu chính - Viễn thông xác định là trung tâm thông tin, truyền thông công cộng ở nông thôn bởi sự gần gũi thuận lợi cho việc tiếp cận của nhân dân, điều kiện cơ sở vật chát tương đối tốt, có trang bị tối thiểu phục vụ đọc sách báo.
Trần Duy tổng hợp
Nhà xuất bản Hà Nội