500 năm lịch sử quan hệ Trung Quốc - Việt Nam qua Minh thực lục và Thanh thực lục
Chúng ta có thể kể đến tư liệu của công ty Đông Ấn Anh và Hà Lan được PGS.TS Hoàng Anh Tuấn khai thác. Cuốn sách “Tư liệu công ty Đông Ấn Anh và Hà Lan về Kẻ Chợ - Đàng Ngoài thế kỷ XVII” xuất bản năm 2010 đã trở thành một hiện tượng của ngành xuất bản, nhận được nhiều đánh giá cao của giới nghiên cứu trong nước. Chính vì vậy, tiếp tục giai đoạn II của Dự án, PGS.TS Hoàng Anh Tuấn đã được Nhà xuất bản tin tưởng và giao thực hiện hai bộ sách tư liệu về công ty Đông Ấn Anh và Hà Lan. Bên cạnh đó là tư liệu lưu trữ Pháp được TS. Đào Thị Diến khai thác tại Trung tâm lưu trữ quốc gia và Thư viện Hải ngoại Pháp. Tư liệu lưu trữ này cũng là nguồn tư liệu ít được khai thác, sử dụng, có giá trị khoa học và thực tiễn cao.
Trong những nguồn tư liệu mới này, không thể không kể đến tư liệu khai thác từ Minh thực lục và Thanh thực lục của Trung Quốc do dịch giả Hồ Bạch Thảo dày công thực hiện trong nhiều năm liền. Minh thực lục và Thanh thực lục là hai bộ sử đồ sộ của Trung Quốc. Minh thực lục bao gồm 40.000 trang ghi chép, Thanh thực lục gồm hơn 4.000 quyển sử ghi chép lại tất cả những sự kiện theo thể biên niên diễn ra dưới hai triều đại lớn của Trung Quốc là triều Minh và triều Thanh. Nhiều nhà sử học Việt Nam đã biết đến nguồn sử liệu này nhưng gặp rất nhiều khó khăn trong khai thác bởi không tiếp cận được văn bản gốc cũng như không có điều kiện chọn lọc tư liệu trong khối tư liệu đồ sộ này những thông tin cần thiết. Có thể nói dịch giả Hồ Bạch Thảo đã dành rất nhiều công sức, trong rất nhiều năm để lựa chọn từ khối tư liệu khổng lồ ấy những tư liệu liên quan đến Việt Nam để dịch và biên soạn thành hai cuốn sách Minh thực lục - Quan hệ Trung Quốc Việt Nam thế kỷ XIV - XVII và Thanh thực lục - Quan hệ Trung Quốc - Việt Nam thế kỷ XVII đầu thế kỷ XX.
Từ hai tên sách này chúng ta có thể thấy được 500 năm lịch sử quan hệ Trung Quốc - Việt Nam đã được tái hiện qua một hệ thống tư liệu Trung Quốc. Nội dung chủ yếu trong các tư liệu là các vấn đề sắc phong, triều cống, bang giao. Giá trị khoa học và thực tiễn của hai công trình là không thể phủ nhận. Là một thành viên của hội đồng nghiệm thu hai bản thảo, PGS.TS Đào Tố Uyên đã nói: Cuốn sách Minh thực lục - Quan hệ Trung Quốc - Việt Nam thế kỷ XIV - XVII đã cung cấp nguồn tư liệu rất giá trị cho hai nghiên cứu sinh của Khoa Sử - Đại học Sư phạm Hà Nội bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ. Và quan trọng hơn, hai công trình này đều đạt giải thưởng Phạm Thận Duật. PGS. Đào Tố Uyên cũng khẳng định: Chắc chắn nguồn tư liệu từ Thanh thực lục - Quan hệ Trung Quốc - Việt Nam thế kỷ XVII đầu thế kỷ XX này sau khi xuất bản sẽ tiếp tục đóng góp giá trị khoa học và thực tiễn cho nghiên cứu lịch sử Việt Nam.
Có thể nói hai cuốn sử liệu quan trọng này là những công trình nhận được đánh giá cao và sự mong đợi từ độc giả. Bản thảo Thanh thực lục - Quan hệ Trung Quốc - Việt Nam thế kỷ XVII đầu thế kỷ XX đã được Nhà xuất bản Hà Nội tổ chức nghiệm thu tháng 12/2015. Cùng với Minh thực lục - Quan hệ Trung Quốc - Việt Nam thế kỷ XIV - XVII bạn đọc và người nghiên cứu sẽ có một hệ thống sử liệu mới trong việc tìm hiểu lịch sử Việt Nam đặc biệt trong vấn đề quan hệ bang giao với Trung Quốc.
Hoàng Lâm
Nhà xuất bản Hà Nội