Chiếc quạt làng Chàng trở thành câu chuyện văn hóa
Để làm nên chiếc quạt truyền thống ở Chàng Sơn đòi hỏi kỹ thuật, quy trình thực hiện có tính riêng biệt, độc đáo. Vậy nên, không phải ai nắm được quy trình cũng đều làm được quạt như người Chàng Sơn. Nó đòi hỏi sự khéo léo, và cái cảm với công việc thuần tính thủ công này. Kiểu dáng và mẫu mã rất đa dạng: quạt giấy, quạt nan, quạt the, quạt lụa, quạt tranh. Ngày nay quạt Chàng Sơn được chia thành 2 loại rõ rệt. Đó là những chiếc quạt tím truyền thống thường thấy trên tay các bà các mẹ và những chiếc quạt trang trí, được gọi là quạt mỹ thuật, đem lại lợi nhuận cao hơn, nhiều đơn hàng và hút khách hơn. Vậy nhưng, những chiếc quạt tím ngày xưa ấy vẫn được người làng Chàng nâng niu, trân trọng. Chiếc quạt tím vẫn xuất hiện trong từng khâu sản xuất, vẫn tuân thủ những nguyên tắc làm một chiếc quạt thường thấy.
Nguyên liệu làm quạt đã quyết định giá trị cũng như tính nghệ thuật thể hiện trên mỗi loại quạt. Không đơn thuần với nguyên liệu tre, cói, giấy để làm nên những chiếc quạt nan, quạt cói, quạt giấy mà người dân nơi đây đã có sự vận dụng đa dạng các nguyên liệu khác để tạo nên nét riêng độc đáo của những chiếc quạt nghệ thuật. Với quạt the, càng ấn tượng hơn bởi chất liệu the tơ óng ánh màu hoàng tộc, các vân sáng lung linh tự nhiên hòa quyện với các họa tiết được trạm trổ phía trên. Không đơn thuần với chiếc quạt mát mà nghề làm quạt nơi đây đã đi vào thi ca, trở thành nét văn hóa đặc sắc riêng, thứ đặc sản riêng chỉ có ở Chàng Sơn. Cũng vì thế ở Chàng Sơn nay vào những ngày lễ hội không thể thiếu bài múa quạt. Sự uyển chuyển, thướt tha của bài múa quạt cũng là cách để người dân Chàng Sơn giữ lại cái cội nguồn của quê hương đất tổ của mình.
Những điệu múa quạt Chàng Sơn không chỉ tái hiện về lịch sử làng Chàng, đó còn là hình ảnh người mẹ truyền dạy cho con gái điệu múa quạt khiến người xem không khỏi xúc động về một nét đẹp được người Chàng Sơn gìn giữ. Chiếc quạt làng Chàng trở thành câu chuyện văn hóa, đi vào mỗi nếp nhà, vào phong vị thi ca trên mảnh đất này.
Linh Chi
NXB Hà Nội