Khu Việt Nam học xá nằm giữa một vùng đồng ruộng, ao chuôm, được bao bọc bởi 4 con đường lớn giao nhau: phía Đông là phố Bạch Mai, phía Tây là quốc lộ 1, phía Nam là đường Đại La, phía Bắc là đường Đại Cồ Việt. Tại đây, ngày 12/11/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến dự cuộc mít tinh lớn của sinh viên và nhân dân quanh vùng chào mừng sự ra mắt của Chính phủ nước Việt Nam dân chủ cộng hoà và thành công của cuộc bầu cử Quốc hội khoá I.

Sáng ngày 20/12/1946, “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” của Hồ Chủ tịch đã được truyền tới đồng bào và chiến sĩ Thủ đô cũng như khắp cả nước.

Lợi dụng sông Tô Lịch ngăn cách giữa hai khu vực nội ngoại thành, các loại xe cơ giới không dễ vượt qua, ta đã tổ chức thành công một tuyến phòng ngự vững chắc ở Liên khu II kéo dài suốt từ Ô Đông Mác qua Ô Cầu Dền, sang tới tận ngã tư Kim Liên và cầm chân địch được tới ngày 15 tháng 1 năm 1947. Tại Việt Nam học xá liên tiếp trong 4 ngày từ 16 đến 19 tháng 1 năm 1947, các chiến sĩ đại đội 55 (tiểu đoàn 64) và 2 trung đội (tiểu đoàn 77) cùng các chiến sĩ tự vệ Bạch Mai đã anh hùng chiến đấu, đập tan hàng chục đợt tấn công của quân Pháp có máy bay, xe tăng, thiết giáp yểm trợ, gây nhiều tổn thất cho địch. Lực lượng của ta và tính mạng của hơn 1.000 đồng bào được bảo toàn.

Trận chiến đấu tại Việt Nam học xá đã góp phần không nhỏ vào chiến công của quân và dân Hà Nội giam chân giặc Pháp trong 60 ngày đêm, chuẩn bị cho cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc.

Để ghi dấu những sự kiện lịch sử diễn ra tại khu Việt Nam học xá, nhằm giáo dục truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” cho đông đảo mọi tầng lớp nhân dân đặc biệt là cho thế hệ trẻ, năm 2002 Uỷ ban nhân dân Thành phố đã ra Quyết định gắn biển lưu niệm sự kiện tại khuôn viên trường Đại học Bách Khoa Hà Nội. Đây là niềm tự hào rất lớn đối với cán bộ giảng dạy và sinh viên nhà trường trong việc đào tạo những tài năng tương lai cho Tổ quốc, xứng đáng với vị trí là trường đại học công nghệ trọng điểm, đa ngành, đa lĩnh vực hàng đầu quốc gia.

Thanh Mai

NXB Hà Nội