Cuốn sách được chia làm 3 phần với 6 chương. Phần I: Biển, đảo - chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc Việt Nam. Chương 1: Chân lý không thể đảo ngược. Chương 2: Kiên cường đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc (từ năm 1974 đến nay). Phần II: Những “cột mốc sống” kiên cường trên biển. Chương 1: Chắc tay súng nơi đầu sóng. Chương 2: Sức sống nơi đảo xa. Phần III: Thủ đô Hà Nội cùng nhân dân cả nước hướng về biển, đảo quê hương. Chương 1: Thủ đô Hà Nội và cả nước kết nối những trái tim cùng hướng về biển, đảo thiêng liêng. Chương 2: Báo chí với biển, đảo quê hương. Ngoài ra còn có phần phụ lục gồm một số bài thơ, bản nhạc viết về biển, đảo quê hương.
Thế kỷ XXI là thế kỷ của đại dương. Để tiếp tục phát huy các tiềm năng của biển trong thế kỷ XXI, Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá X) đã thông qua Nghị quyết số 09-NQ/TW ngày 9/2/2007 về “Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020”, trong đó xác định các quan điểm về định hướng chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020: Một là, nước ta phải trở thành quốc gia mạnh về biển, làm giàu từ biển trên cơ sở phát huy mọi tiềm năng từ biển, phát triển toàn diện các ngành, nghề biển với cơ cấu phong phú, hiện đại, tạo ra tốc độ phát triển nhanh, bền vững, hiệu quả cao với tầm nhìn dài hạn. Hai là, kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế - xã hội với bảo đảm quốc phòng - an ninh, hợp tác quốc tế và bảo vệ môi trường, kết hợp giữa phát triển vùng biển, ven biển, hải đảo với phát triển vùng nội địa theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Ba là, khai thác mọi nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường biển trên tinh thần chủ động, tích cực mở cửa, phát huy đầy đủ và có hiệu quả các nguồn lực bên trong; tranh thủ hợp tác quốc tế, thu hút mạnh các nguồn lực bên ngoài theo nguyên tắc bình đẳng, cùng có lợi, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước...
Hiện nay, tình hình trên khu vực Biển Đông đang tiếp tục diễn biến phức tạp, nhất là sau khi Trung Quốc đưa giàn khoan Hải Dương - 981 vào sâu trong thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của nước ta; ráo riết xây đảo nhân tạo tại những nơi chiếm đóng trái phép trong quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Trước tình hình mới, việc bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc đang đứng trước những thách thức, đồng thời đặt ra yêu cầu và nhiệm vụ nặng nề hơn.
Hướng về biển đảo, nhất là Trường Sa thân yêu, cùng với cả nước, nhiều năm qua Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô luôn có những việc làm thiết thực. Các ban, ngành, đoàn thể của Hà Nội đã tăng cường công tác tuyên truyền, tổ chức nhiều hoạt động hướng về biển đảo tiêu biểu như: “Biên cương trong trái tim Thủ đô”, “Tuổi trẻ Thủ đô đồng hành với chiến sĩ nơi biên giới, hải đảo”, “Một triệu lá thư tay tặng các cán bộ, chiến sĩ Trường Sa”, “Huyền thoại đường Hồ Chí Minh trên biển”... Ngoài ra, các ban, ngành, đoàn thể, địa phương đã tổ chức nhiều buổi nói chuyện chuyên đề, quyên góp ủng hộ, thực hiện chính sách xã hội, thăm hỏi động viên các gia đình cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ nơi biên cương, biển, đảo... Đặc biệt thủ đô Hà Nội đã cử nhiều đoàn ra thăm hỏi cán bộ, chiến sĩ, nhân dân huyện đảo Trường Sa và tặng những món quà thiết thực và có ý nghĩa, xây dựng Nhà khách Thủ đô, Nhà văn hóa Thủ đô với số tiền lên tới gần 150 tỷ đồng...
Như tên gọi, Tổ quốc nơi đầu sóng (qua các tác phẩm báo chí) không phải là cuốn sách nghiên cứu, chuyên khảo về biển, đảo. Cuốn sách là tập hợp các tư liệu, tác phẩm báo chí nhằm chuyển tải đến độc giả rộng rãi những quan điểm, lập trường và ý chí quyết tâm bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo Tổ quốc; khắc họa chân thực, sinh động về cuộc sống đời thường, kiên cường bám biển, tinh thần sẵn sàng chiến đấu, thực thi nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển đảo quê hương của các chiến sĩ hải quân, lực lượng cảnh sát biển, kiểm ngư, của các ngư dân và nhân dân ta phản ánh tình cảm sâu sắc và các hoạt động phong phú, thiết thực của nhân dân và báo chí Thủ đô với biển đảo quê hương.
Các tác phẩm báo chí được tuyển chọn và biên tập công phu, phù hợp với tiêu chí cuốn sách, nhưng cũng không làm thay đổi tinh thần và tính nguyên vẹn của tác phẩm đã được xuất bản theo thời gian.
Cuốn sách Tổ quốc nơi đầu sóng (qua các tác phẩm báo chí) do Ban Tuyên giáo Thành uỷ Hà Nội chủ trì phối hợp với Hội Nhà báo Hà Nội, Nhà xuất bản Hà Nội, các cơ quan báo chí Trung ương và Hà Nội, các đơn vị chức năng liên quan tổ chức xuất bản, là một hoạt động thiết thực kỷ niệm 70 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; hướng tới Đại hội thi đua yêu nước Thành phố Hà Nội giai đoạn 2010 - 2015, Đại hội thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ IX; Đại hội lần thứ XVI Đảng bộ Thành phố Hà Nội, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng; thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 (khóa X) về “Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020”, trước những yêu cầu của cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc thiêng liêng.