Mạng lưới sông ngòi trong phát triển kinh tế, xã hội của Thăng Long-Kẻ Chợ
Hệ thống sông-bến Nhị Hà-Tô Lịch đã giữ một vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế xã hội của Thăng Long-Kẻ Chợ, đặc biệt đối với các hoạt động buôn bán liên vùng đường dài.Trong cuốn sách “Thăng Long-Kẻ Chợ thời Mạc-Lê Trung”, PGS.TS Nguyễn Thừa Hỷ đã tổng hợp những ý kiến của các lái buôn, nho sĩ phương Tây đánh giá về tầm quan trọng của bến Nhị Hà và sông Tô Lịch trong sự phát triển kinh tế-xã hội của Thăng Long-Kẻ Chợ. Theo quan điểm của lái buôn Baron, sông Nhị Hà cực kỳ thuận tiện cho kinh thành. Tất cả hàng hóa đều được mang đến đây theo dòng sông này, đây là nơi thâu tóm mọi hoạt động của vương quốc. Vô vàn thuyền bè đi lại, buôn bán khắp nơi trong nước.
Lái buôn Marini thì nhận định, Kẻ Chợ nằm ngay bên bờ một con sông lớn bắt nguồn từ Trung Quốc, sau một khúc ngoặt rộng. Việc buôn bán ở đây rất thuận tiện, cũng như thuyền bè thường xuyên đi lại được trên sông. Ngoài ra, sông còn tỏa khắp nơi bằng hệ thống kênh đào được nối liền với các con sông khác. Lái buôn Richard thì miêu tả, số lượng thuyền bè ở đây lớn lắm đến nỗi rất khó mà tiến gần được đến bờ sông. Bến Nhị Hà là bến cảng lớn nhất thế giới mà ta được biết cho đến lúc đó. Trong khi, ông Tavernier thì quả quyết rằng, tất cả các nhà của ở thành phố Kẻ Chợ đều là những bè nổi trên sông.
Hữu Trưởng