Phan Huy Chú với “Hải trình chí lược”
Phan Huy Chú là quan triều nhà Nguyễn, là nhà thơ, nhà thư tịch lớn và là nhà bác học Việt Nam. Ông nổi tiếng với nhiều tác phẩm như “Lịch triều hiến chương loại chí”, “Hoa Thiều ngâm lục”, “Hoa trình tục ngâm” và đặc biệt là “Hải trình chí lược”. Cuốn “Hải trình chí lược” là một trong những tác phẩm sớm nhất ghi chép về những điều tai nghe mắt thấy trên hành trình đường biển đi về phương Nam, đến những nước có sự hiện diện của người phương Tây. Đặc biệt đối với Phan Huy Chú, một nhà văn có tư duy khoa học và óc quan sát tinh tế, sắc sảo, người từng viết bộ sách được xem là bách khoa thư thời Nguyễn – Lịch triều hiến chương loại chí, chuyến đi công cán vào năm 1832 đến Tân Gia Ba (Singapore) và Giang Lưu Ba (Batavia-Indonesia) là một cơ hội tốt để ông được tiếp xúc với một thế giới mới lạ, thỏa mãn lòng say mê hiểu biết, khám phá và ghi lại đầy đủ những gì mình quan sát được để mở rộng tầm mắt cho mình và cho dân tộc mình.
Trong cuốn sách “Tuyển tập ký-Tản văn xứ Đoài” do Bằng Việt làm chủ biên đã giới thiệu về một số đoạn trích hay của “Hải trình chí lược” thông qua góc nhìn của Phan Huy Chú về Các cửa tấn Quảng Nam và Quảng Ngãi; Bình Định-Thời phú, núi Vọng Phu, cửa Thi Nại; cửa Tấn Vũng Lấm ở Phú Yên; núi Thạch Bi ở Phú Yên; vùng biển Bình Hòa, Bình Thuận; cửa Vị Nê ở Bình Thuận; Đảo Côn Lôn… Qua cách nhìn của Phan Huy Chú, các cửa Tấn Quảng Nam và Quảng Ngãi là đảo Đại Chiêm ở Quảng Nam là một ngọn núi tiêu chí thứ nhất của hải trình tục gọi là Cù-lao Chàm. Đảo này cách cửa tấn ước hơn một canh đi bằng thuyền. Trên đảo có phường Tân Hợp cư đân khá trù mật…
Hữu Trưởng