Nguyễn Trãi và nghệ thuật “tay không bắt giặc”
Trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, Nguyễn Trãi được Lê Lợi giao trọng trách soạn thảo các văn kiện lịch sử, binh vận, ngoại giao, trong đó có thể kể tới “Quân Trung từ mệnh tập” hay tác phẩm văn xuôi Lam Sơn thực lục... Trong cuốn sách “Tuyển tập ký-Tản văn xứ Đoài” do Bằng Việt làm chủ biên đã giới thiệu về một số thư, tác phẩm của Nguyễn Trãi. Có thể kể tới Thư trả lời Phương Chính, Thư trả lời bọn Tổng Binh Vương Thông, Thái giám Sơn Thọ, Văn Tấu cáo, Thư dụ các thành Thanh Hóa Nghệ An, Chiếu khuyên dụ hào kiệt... Trong Thư trả lời Phương Chính, Nguyễn Trãi đã sử dụng giọng điều hùng hồn, đanh thép với bọn giặc ngoại xâm: Bảo cho bọn mày bọn ngược tặc Phương Chính biết: Đạo làm tướng lấy nhân nghĩa làm gốc, trí dũng giúp thêm. Nay bọn mày chỉ chuyên lừa dối, giết hại kẻ vô tội, hãm người vào chỗ chết mà không xót thương. Việc ấy trời đất không dung, thần người đều giận, cho nên liền năm chinh phạt, hằng đánh hằng thua. Thế mà không biết trước tự cải quá, lại còn bới bẩn cho thêm thối, thì hối sao kịp được. Huống chi bây giờ nước mùa xuân mới sinh, lam chướng bốc độc, thế tất không chịu lâu được...
Hữu Trưởng