Cảm ơn Nhà xuất bản Hà Nội*
Không biết nên vui mừng hay lo lắng, tôi ngẩn ngơ không hình dung nổi sẽ bước tiếp trên con đường mới lạ này bằng cách nào?
Công tác xuất bản quá mới mẻ đối với tôi, nhưng điều đáng sợ nhất là đúng vào thời điểm ấy hoàn toàn xoá bỏ bao cấp, cơ quan phải tự lo lương cho cán bộ, trong khi đó các công ty phát hành sách quốc doanh giảm hẳn số lượng sách nhập. Sách in ra không bán được, đời sống cán bộ rất khó khăn.
Đúng là thả gà công nghiệp vào rừng mà kiếm sống! Vốn Nhà xuất bản lúc này không còn một đồng nào, thậm chí không còn tiền để trả lương cho cán bộ.
Anh Đỗ Ninh, lúc đó là Phó giám đốc Nhà xuất bản vốn là bạn tôi thời cùng công tác ở Thành đoàn, vui vẻ bảo với tôi: “Thế nào cũng tìm được lối ra, chị yên tâm đi, miễn là nội bộ Nhà xuất bản đoàn kết thì sẽ chèo lái con thuyền vượt thác ghềnh được”.
Đúng là như vậy, anh chị em cán bộ nhà xuất bản lúc ấy cùng đồng tâm lo toan để tìm lối đưa sách ra thị trường.
Đi vào cơ chế thị trường từ giữa năm 1989 ấy là một quá trình mạo hiểm, thắng có, thua có, đúng có mà sai cũng có thậm chí có lúc bị thổi còi… Nhưng rồi dần dần càng làm càng có kinh nghiệm, đưa vào những nguyên tắc phối hợp chặt chẽ và mấy năm sau đã được Luật Xuất bản ghi nhận. Chúng tôi còn tìm cách liên kết với các cơ quan, đoàn thể để in gia công các tài liệu, các sách nghiên cứu...
Sự bươn chải đó đã làm cho cán bộ năng động, hăng hái, không khí cơ quan vui vẻ, ngày càng đoàn kết hơn. Và tôi đã được hoà vào nhịp điệu làm việc ấy để gắn bó say mê với công việc xuất bản.
Gần bảy năm công tác ở nhà xuất bản là một đoạn đời công tác lý thú nhất của tôi, dù thời gian làm việc không dài nhưng tôi đã có những người bạn thân thiết tin cậy đến tận bây giờ.
Anh Vũ Cao, nguyên Giám đốc, đã nghỉ hưu nhưng thỉnh thoảng vẫn đến thăm cơ quan. Với tác phong vui vẻ cởi mở rất chân thành mà rất thẳng thắn, anh đã giúp tôi tự tin để lao vào công việc, giúp tôi biết cách ứng xử với các tác giả đến làm việc mà phần lớn là các nhà văn, các nhà khoa học có trình độ cao và đòi hỏi khắt khe về cách xử lý bản thảo, làm cách nào để giữ được mối quan hệ tốt đẹp.
Anh Đỗ Ninh là Phó giám đốc, một người năng động dám nghĩ dám làm, tận tình trong công việc, công minh trong quản lý. Anh đã hết sức giúp tôi trong quản lý lãnh đạo cơ quan.
Anh Nguyễn Khắc Oánh, hồi đó là kế toán trưởng, một cán bộ kinh tế rất giữ nguyên tắc, trung thực và cẩn trọng. Anh đã cùng chị Lý giữ được nề nếp quản lý tài chính cơ quan trong thời kỳ chuyển đổi từ cơ chế hành chính sang cơ chế thị trường. Vừa biết năng động khi liên kết với tư nhân, vừa chặt chẽ về chế độ thu chi đúng nguyên tắc, nhờ vậy mà cơ quan đứng vững không bị vi phạm nguyên tắc quản lý tài chính.
Anh Hồ tuy nhiệm vụ chính là lái xe, nhưng anh đã kiêm luôn việc bảo vệ cơ quan, và mỗi lần đến kỳ ra sách là anh đảm bảo việc chuyên chở, giao nhận, kiểm tra hàng hoá. Anh ở tại cơ quan nên mọi việc quản lý nhà cửa, lo việc điện, nước… làm việc bất kể ngày đêm mà không tính công xá gì…
Chị Son, chị Lương, chị Lê, chị Ngọc Anh, Lan Hương dù thời kỳ ấy con còn nhỏ, nhưng khi cần là có thể ở lại suốt đêm để làm sách, làm lịch kịp giao nhận hàng. Chị em nữ ở cơ quan đông nhưng không có tình trạng eo xèo mất đoàn kết mà còn rất vui vẻ, quan tâm đến nhau, sẵn sàng giúp đỡ nhau khi ai đó gặp khó khăn.
Bộ phận hành chính như một gia đình ấm cúng. Nhưng ngoài nhiệm vụ Giám đốc, tôi kiêm luôn cả nhiệm vụ Tổng Biên tập, nên gắn bó thường xuyên hơn với Ban Biên tập. Công tác biên tập của một nhà xuất bản tổng hợp là rất đa dạng và có nhiều vấn đề phức tạp, không chỉ có sách chính trị, văn học, khoa học, kỹ thuật mà có cả sách tôn giáo.
Tôi không thể nào nghiên cứu sâu từng chuyên mục được, mà phải đọc duyệt tất cả các bản thảo. Rất may là Nhà xuất bản Hà Nội có một đội ngũ biên tập viên có trình độ và có kinh nghiệm.
Anh Lê Bầu, chị Minh Tâm đã gắn bó với công tác xuất bản, từ khi còn là một phòng xuất bản thuộc Sở Văn hoá. Đó là những người không những có nhiều kinh nghiệm mà quan trọng hơn là có lòng say mê công việc với ý thức trách nhiệm cao, có năng lực giám định sách tinh tế và có tấm lòng quý trọng tác giả. Các anh chị đã đọc rất kỹ bản thảo, nêu ý kiến về những điểm hay và những vấn đề cần suy nghĩ thêm, đã giúp tôi sáng suốt hơn khi duyệt sách.
Cùng thế hệ kỳ cựu ấy còn có anh Trương Ngọc Liên, anh Phùng Thái cũng là những cán bộ làm việc hết sức nghiêm cẩn, tận tình với từng tác giả, sửa chữa cẩn thận từng lỗi chính tả. Nhưng các anh sức khoẻ yếu nên đã sớm mất khi đang còn tại chức.
Điều đáng quý là nhà xuất bản có một đội ngũ cán bộ biên tập trẻ vừa tốt nghiệp đại học về làm biên tập. Anh Quốc Tuấn, chị Châu Minh, anh Đức Hùng lúc này mới ngoài hai mươi. Họ đại diện cho cách nghĩ của lớp trẻ nên nhìn nhận tác phẩm với góc độ khác, gần gũi với thị hiếu thanh niên và cũng chính các anh chị ấy đã lôi kéo được nhiều bản thảo của các tác giả trẻ về với Nhà xuất bản.
Một kỷ niệm sâu sắc đối với tôi là Cuộc thi sáng tác về đề tài Hà Nội từ năm 1992 đến năm 1993 do Nhà xuất bản Hà Nội đứng ra tổ chức. Trong hơn hai năm, cả nhà xuất bản làm việc trong không khí náo nức say sưa. Hàng trăm bản thảo gửi đến. Ban Biên tập đồng thời là ban sơ khảo, phải đọc ngày đêm. Bộ phận hành chính khẩn trương tổ chức in ấn, phát hành. Bộ phận kế toán vừa chạy đi xin tiền Uỷ ban nhân dân Thành phố vừa tổ chức liên kết với Công ty Phát hành sách để kịp đưa sách ra thị trường.
Chúng tôi đã có một mùa bội thu các tác phẩm có chất lượng và có thêm đông đảo đội ngũ tác giả cộng tác. Đã có 3 giải A, 3 giải B, 5 giải C và 10 giải khuyến khích,
Có nhiều tác giả trẻ đã thành danh từ cuộc thi này như Nguyễn Thị Thu Huệ (giải A), Y Ban, Võ Thị Hảo (giải B), v.v. Riêng cá nhân tôi, giai đoạn công tác ở Nhà xuất bản Hà Nội cũng có những bước tiến bộ mà tôi rất phấn khởi. Tôi đã trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Điều tôi tự hào nhất là đã được các tác giả tin cậy cộng tác. Và tôi bước vào môi trường văn học nghệ thuật một cách thoải mái hoà hợp.
Xin cảm ơn tất cả các bạn ở Nhà xuất bản Hà Nội đã cho tôi một giai đoạn công tác đầy hạnh phúc và đã giúp tôi được tiến bộ vượt bậc khi mà tôi đã bước vào tuổi hoàng hôn.
* Bài đã in trong cuốn 25 năm Nhà xuất bản Hà Nội. Nhà xuất bản Hà Nội, 2004.
** Giám đốc Nhà xuất bản Hà Nội từ 1989 đến 1994. Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.
Hoàng Ngọc Hà**
Nhà xuất bản Hà Nội