Di sản văn hoá thế giới: Khu Trung tâm Hoàng Thành Thăng Long- Hà Nội
Di sản văn hoá thế giới Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội thuộc địa bàn phường Điện Biên và phường Quán Thánh, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội.
Kết quả khai quật đã làm phát lộ một quần thể di tích vô cùng phong phú và đa dạng từ thời Tiền Thăng Long với di tích thành Đại La thế kỷ VII-IX, di tích thời Đinh - Tiền Lê thế kỷ X cho đến toàn bộ thời Thăng Long thế kỷ XI đến cuối thế kỷ XVIII và cả thời Nguyễn đầu thế kỷ XIX. Các tầng văn hoá chồng xếp, đan xen nhau với các di tích kiến trúc, các giếng nước, cống thoát nước, tường bao các cung điện và một khối lượng di vật khổng lồ gồm vật liệu kiến trúc, đồ gốm sứ, vật dụng cung đình, vũ khí, tiền đồng và cả dấu tích cảnh quan như “ngự hà”, hồ nước qua các thời kỳ lịch sử... Trên hành trình khám phá và nhận thức, mở rộng các nguồn sử liệu, dưới nhát cuốc của các nhà khảo cổ học di tích Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội được hiện ra ngoài một số di tích của Cấm thành Thăng Long như Đoan Môn, nền điện Kính Thiên, còn có di tích thành Hà Nội thế kỷ XIX như Cửa Bắc, Kỳ Đài, di tích kiến trúc của quân đội Pháp cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX và di tích Đại bản doanh của quân đội nhân dân Việt Nam, thống nhất Tổ quốc 1954-1975.
Toàn bộ khu di sản là trung tâm của Cấm thành, Hoàng thành – nơi ở và làm việc của vua và Hoàng gia, gắn với các triều đại Lý, Trần, Lê sơ, Mạc, Lê Trung hưng và lịch sử thăng trầm của Kinh đô Thăng Long, kinh đô của quốc gia Đại Việt từ thế kỷ XI đến thế kỷ XVIII. Chính vị trí địa lý trung tâm, trọng yếu, giao thông thuận tiện đã đưa Thăng Long – Hà Nội trở thành trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá của đất nước. Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, đã bồi đắp nên những giá trị văn hoá vô giá, những di sản trường tồn với thời gian.
Cũng chính vai trò trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá quốc gia và vị trí đầu mối giao thông trong nước và quốc tế, khu di tích biểu thị đậm nét quan hệ giao thoa văn hoá với các nước trong khu vực và trên thế giới, dẫn đến sự tiếp biến văn hoá, tiếp nhận và dung hoà nhiều tư tưởng và giá trị văn hoá phương Đông và phương Tây. Tính truyền thống và sự tiếp biến văn hoá tạo dựng nên những nét đặc sắc và sáng tạo, những giá trị đa dạng trong tạo dựng cảnh quan, quy hoạch đô thị, kỹ thuật và nghệ thuật kiến trúc của khu vực Cấm thành Thăng Long. Về mặt nghiên cứu, khu di tích là một không gian hội tụ đầy đủ nhất ba cơ sở sử liệu về nhận thức Thăng Long – Hà Nội: tư liệu thư tịch, di tích trên mặt đất và di tích khảo cổ học trong lòng đất.
Di sản Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội đáp ứng các tiêu chí (ii), (iii) và (vi) được quy định tại Đoạn 77 của bản Hướng dẫn thi hành công ước di sản thể giới. Giá trị nổi bật của di sản thể hiện ở chiều dài lịch sử, tính liên tục của một trung tâm chính trị, quyền lực và các tầng văn hoá đa dạng, phong phú. Kinh thành Thăng Long nằm ở trung tâm đồng bằng sông Hồng, là nơi diễn ra sự giao thoa các giá trị liên quan đến lịch sử định cư, nghệ thuật kiến trúc, kỹ thuật xây dựng và các công trình nghệ thuật kỳ vĩ từ 1000 năm trước, là một bằng chứng rất hiến có về một khu vực được phủ dày đặc các lớp văn hoá của nhiều thời kỳ lịch sử kế tiếp nhau.
Tiêu chí (ii): Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội minh chứng cho sự giao lưu của các ảnh hưởng từ Trung Hoa ở phía bắc và Vương quốc Champa ở phía nam. Tài sản này chứa đựng những giáp lưu liên văn hoá đã góp phần tạo nên một nền văn hoá độc đáo ở hạ lưu sông Hồng.
Tiêu chí (iii): Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội minh chứng cho truyền thống văn hoá lâu đời của cư dân Việt sinh sống ở vùng châu thổ sông Hồng. Đây là trung tâm quyền lực gần như liên tục suốt từ thế kỷ thứ VII đến ngày nay.
Tiêu chí (vi): Với các chức năng chính trị và vai trò mang tính biểu tượng của mình, Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội có liên quan trực tiếp tới rất nhiều sự kiện văn hoá và lịch sử quan trọng, những biểu đạt nghệ thuật cũng như các tư tưởng luân lý, triết học và tôn giáo. Các sự kiện diễn ra tiếp nối nhau này đã đánh dấu quá trình hình thành và phát triển của một quốc gia độc lập trong suốt hơn một ngàn năm, bao gồm cả thời kỳ thuộc địa và hai cuộc chiến tranh giành độc lập và thống nhất Việt Nam thời hiện đại.
Từ những giá trị trên, Khu di tích Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội đã được xếp hạng Di tích quốc gia năm 2007, Di tích quốc gia đặc biệt năm 2009 và năm 2010 đúng dịp Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội Khu di tích Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hoá thế giới.
Lê Trung
Nhà xuất bản Hà Nội