Thăng Long kháng chiến chống Mông – Nguyên: Sự tích “Bà Chúa Kho” vùng Giảng Võ
Nữ thần vùng Giảng Võ là Châu Nương. Nàng Châu Nương, bố họ Lý, người Cổ Pháp (vùng Đình Bảng, Bắc Ninh), mẹ người Giảng Võ, lấy làm thiếp. Cả gia đình làm ăn sinh sống ở trong thôn. Nàng Châu chăm làm, có chí lớn. Sau lấy làm kế Trần Thái Bảo, đốc bộ Hoan Châu (Nghệ - Tĩnh) và theo chồng tới chỗ làm quan.
Ngày ấy có quân Nguyên sang xâm lược. Thành Hoan Châu bị một cánh quân giặc vây đánh. Thái Bảo trao cho nàng Châu nhiệm vụ giữ kho còn tự mình đem quân ra ngoài thành chống giặc. Vì lực lượng giữa địch và ta quá chênh lệch, Trần Thái Bảo phải rút về Diễn Châu để bổ sung quân, tăng cường sức chiến đấu. Giặc Nguyên vây thành Hoan Châu rất gấp, nàng Châu không hề nao núng, điều khiển quân sĩ, dân chúng giữ thành và bảo vệ kho tàng, ổn định cuộc sống trong thành, sửa soạn cho cuộc phản công quân giặc.
Sau khi chỉnh đốn đội ngũ, Trần Thái Bảo kéo quân vào Hoan Châu tập kích. Quan trong thành và ngoài thành phối hợp với nhau đánh tan quân địch, bức chúng phải rút về châu Bố Chính…
Được tin này, vua Trần rất mừng rỡ, triệu hai vợ chồng về kinh, cho nàng Châu coi kho ở phủ Phụng Thiên, phong cho Thái Bảo chức tiền quân dực thánh.
Nhưng quân Nguyên lại kéo sang xâm lăng. Trần Thái Bảo tử trận ở mạn sông Thao. Kinh thành Thăng Long bị uy hiếp. Triều đình nhà Trần theo đường sông tạm rút.
Được tin này, nàng Châu cố cất giấu phân tán hết của cải trong kho, rồi lấy tấm lụa đào, úp lên mặt, rồi hoá… Gió bão nổi dậy… tấm lụa đào bay về Giảng Võ. Giặc chiếm kinh thành, sục vào kho… Trong kho chỉ có một con gián lớn, rung bộ râu hung dữ… Giặc sợ hãi, chẳng dám tiến sâu…
Ít lâu sau, vua Trần Nhân Tông dẹp xong giặc Nguyên xâm lược và trở lại kinh sư. Nghe tin nàng Châu tử tiết, liền sai tổ chức giỗ thờ ở trong kho và ra lệnh cho trại Võ (Giảng Võ) cùng 22 nơi trong khắp kinh thành như Quỳnh Lôi, Đông Thành… đều lập đền thờ.
Tại đình Giảng Võ, hiện vẫn còn đôi câu đối gợi lại sự tích nàng Châu – “bà Chúa Kho” của đất Thăng Long:
“Tài chính túc sung quân, khổn nội mệnh văn thiên tử chiếu,
Âm mưu năng thoái lỗ, quốc trung danh chấn nữ thần quyền”.
Dịch nghĩa:
Giữ gìn tiền bạc đủ nuôi quân, chiếu thiên tử vời tận nơi khuê khổn,
Đã thác hồn trung còn đuổi giặc, tiếng thần thiêng vang dậy áng quần thoa.
Đình thờ Bà Chúa Kho đã nằm tại ngõ 612 đường Đê La Thành, phường Giảng Võ, quận Ba Đình, Hà Nội. Ngôi đình này là nơi thờ bà Lý Thị Châu - thường gọi Châu Nương, nữ tướng thời nhà Trần. Bà được vua Trần phong cho là Quản trưởng quốc khố công chúa. Đình thờ Bà Chúa Kho ở Hà Nội được thành phố Hà Nội xếp hạng di tích lịch sử năm 1983, và năm 1994 nâng lên cấp quốc gia.
Khánh Ngọc tổng hợp
Nhà xuất bản Hà Nội