Cơ sở của Trung ương Đảng thời kỳ 1936-1939: Nhà số 79 Nguyễn Hữu Huân
Với sự thắng lợi của Mặt trận nhân dân Pháp năm 1935, bọn cầm quyền Pháp ở Đông Dương buộc phải thay đổi một phần chính sách cai trị: Một số quyền tự do dân chủ được thực hiện; một số tù chính trị được trả tự do, lần lượt trở về Hà Nội tiếp tục hoạt động; Một nhóm hoạt động bí mật gồm các đồng chí Lương Khánh Thiện, Nguyễn Văn Phúc… Nhóm công khai có các đồng chí Đặng Xuân Khu (Trường Chinh), Hạ Bá Cang (Hoàng Quốc Việt)… Tháng 3/1938, Xứ uỷ Bắc Kỳ chính thức được thành lập gồm các đồng chí Hoàng Hữu Tú, Nguyễn Văn Cừ, Đặng Xuân Khu, Nguyễn Văn Minh… Đồng chí Đặng Xuân Khu vừa là xứ uỷ viên, vừa là bí thư chi bộ báo chí.
Bị giặc Pháp bắt giam từ 1930 đến tháng 11/1936 được trả tự do, từ nhà tù Sơn La, đồng chí Đặng Xuân Khu đã về quê, rồi ra Hà Nội ở 79 Nguyễn Hữu Huân để tiếp tục hoạt động cách mạng. Ngày 18/11/1982, đồng chí Trường Chinh đã cho Ban Nghiên cứu lịch sử Đảng Thành uỷ Hà Nội ghi lại cuốn băng về thời kỳ này. Nhà 79 Nguyễn Hữu Huân được xây dựng từ đầu thế kỷ XX. Gia đình cụ Lý Tú, chủ nhân của ngôi nhà này, thời kỳ 1936-1939 đã từng nuôi dưỡng, che giấu nhiều cán bộ cách mạng của Đảng, trong đó có đồng chí Trường Chinh, sau này trở thành Tổng Bí thư của Đảng. Đến nay, ngôi nhà đã qua tay nhiều chủ, qua nhiều lần sửa chữa làm thay đổi rất nhiều so với kiến trúc ban đầu.
Hiện nay, không còn hiện vật, tư liệu gì (ngoài sách báo của Đảng và lời kể của đồng chí Trường Chinh) về sự kiện lịch sử diễn ra tại đây thời kỳ 1936-1939.
Di tích đã được thành phố gắn biển, nhưng nội dung hiện nay của tấm biến “Ngôi nhà 79 Nguyễn Hữu Huân là cơ sở hoạt động cách mạng của Đảng Cộng sản Đông Dương từ năm 1930 đến năm 1945” là chưa chuẩn xác. Mà phải là “Ngôi nhà 79 Nguyễn Hữu Huân là cơ sở hoạt động cách mạng của Đảng Cộng sản Đông Dương thời kỳ 1930 -1939”.
Di tích 79 Nguyễn Hữu Huân, phường Lý Thái Tổ, quận Hoàn Kiếm là niềm tự hào của phường và quận, là cơ sở có thể và cần được tuyên truyền giới thiệu rộng rãi để giáo dục truyền thống cho mọi người, nhất là thế hệ trẻ.
Huyền Thanh
Nhà xuất bản Hà Nội