Chính sự đam mê yêu nghề và được sự động viên khích lệ của các tiền bối. Cùng sự ủng hộ và tài trợ của “Dự án Tủ sách 1000 Thăng Long - Hà Nội giai đoạn II”do nhà xuất bản Hà Nội,  TS. Nguyến Ngọc Mai đã biên soạn cho ra mắt bạn đọc cuốn sách phụ nữ Thăng Long - Hà Nội

Về mặt pháp lý, tất cả các công dân sống trong địa giới hành chính của thủ đô Hà Nội, có hộ khẩu Hà Nội đương nhiên là người. Nhưng xét trên phương diện văn hóa, lối sống, những ai đã sống ở Hà Nội, hểu và gắn bó với Hà Nội, thấm và mang trong mình cái “Chất Hà Nội” mới nên coi là người Hà Nội thực thụ.

Người Hà Nội có truyền thống thanh lịch. Thanh là thanh nhã, trong sáng, nhã nhặn. Lịch là lịch sự, lịch lãm, lịch thiệp nhờ sự từng trải. Thanh lịch là vẻ đẹp trong hành vi, phong cách của con người có nhân cách, có văn hóa  thể hiện trong sinh hoạt, ăn mặc, nói năng, giao tiếp ứng xử với con người, thiên nhiên và môi trường sống.

Người thanh lịch ăn uống thanh cảnh mà không xô bồ, tinh tế và sành điệu từ việc chọn món ăn đến chế đến chế biến, trình bày, thưởng thức; “ăn” không chỉ bằng miệng mà cả bằng mắt, bằng mũi, bằng tai. Người thanh lịch mặc lúc đơn sơ, khi trang trọng nhưng đều trang nhã, phù hợp với cảnh, giới tính, tuổi tác dáng người; không luộm thuộm,  kệch cỡm, lòe loẹt, hở hang.

Người thanh lịch nói lời lễ phép, văn vẻ, dễ nghe, biết khi nào cảm ơn, xin lỗi; không hay to tiếng, tục tĩu, quá lời. Những người Hà Nội lâu phát âm chuẩn mực, “nói tiếng của hồ Gươm”. Người thanh lịch khi giao tiếp, biết người trên kẻ dưới, biết nhịn, biết nể, biết ngượng, biết đều phải trái, trọng chữ tín, than tình, hiếu khách.

Người thanh lịch biết giữ nếp nhà, ứng xử với nhau mềm mỏng hòa hợp, chu tất, ăn ý; hay động long vì việc nghĩa, tình người. Người thanh lịch là người sống hài hòa với thiên nhiên, yêu cây, yêu hoa, ưa thú chơi tao nhã; nơi ở gọn gang sạch sẽ, giữ gìn và bảo vệ cảnh quan môi trường lành mạnh, trong sạch.

Nét thanh lịch của người Hà Nội thể hiện ở mọi lúc, mọi nơi, trong sinh hoạt cá nhân, trong giao tiếp xã hội, khi thưởng thức nghệ thuật, trong vui chơi giải trí, khi đi lại, trong sinh hoạt tôn giáo, tín ngưỡng và cả trong lao động sản xuất… Thanh lịch từ trong gia đình, ở xóm phố, tới cơ quan công sở, trường học và ngoài xã hội, đối với thiên nhiên môi trường sống.

Thanh lich là một nét đẹp ăn hóa đã được hội tụ, chắt lọc, kết tinh qua nhiều đời, của nhiều thế hệ người Hà Nội. Nhưng vẻ đẹp thanh lịch cũng không “nhất thành bất biến” nó cũng thay đổi, thích ứng theo thời gian, thời thế tuy vẫn giữ được hồn cốt bản sắc của dân tộc Việt Nam, của Thăng Long - Hà Nội nghìn năm.

Thanh lịch vốn không tự có. Nó đã được làm nên bởi nhiều thế hệ người Hà Nội. Ngày nay, thanh lịch vừa được thể hiện, đang tiềm ẩn trong mỗi con người. Nó cũng đang được bổ sung những yếu tố văn minh của thời đại để tạo nên những nét mới, với diện mạo mới nhờ sự hội tụ, chất lọc, kết tinh những gì tốt đẹp nhất trong quá trình xây dựng, phát triển Thủ đô.

Ngày nay khi nói về thanh lịch, không ít người luyến tiếc cái vẻ đẹp thanh lịch một thời dương như đang dần mai một thậm chí bi quan trước những điều mắt thấy tai nghe. Có người lại hoài nghi về phẩm chất riêng có này của người Hà Nội. Sự mai một là có thật và điều này đáng để cho mỗi công dân Thủ đô ngày nay đáng phải suy nghĩ khi mà ông cha ta cuộc sống xưa kia nghèo khó chiến tranh loạn lạc nhưng nét thanh lịch vẫn luôn đậm nét. Còn hiện nay khi mà cuộc sống đã đủ đầy thì cái đẹp đó lại dần mất đi trong mỗi người Hà Nội. Tuy vậy chúng ta cũng không phủ định tính động của thanh lịch nó sẽ rất dễ bị phai mờ theo thời gian và pha loãng không gian rộng lớn. Rồi sự va đập của cũ mới và biến đổi các yếu tố của thời đại. Chính vì có sự khách quan nên mỗi gia đình chúng ta đang được sống  ở Thủ đô quả tim của cả nước hãy cố gắng dạy dỗ con em hãy giữ gìn những nét thanh lịch vốn có của nó để câu ca dao:

Chẳng thơm cũng thể hoa nhài

Dẫu không thanh lịch, cũng người Tràng An

Sẽ mãi là câu nói hay nói đúng về người Thăng Long - Hà Nội. Vấn đề còn lại phải chẳng là, nét đẹp thanh lịch truyền thống vốn làm cho người Hà Nội tự hào, người nơi khác thừa nhận với nhiều thiện cảm sẽ tồn tại và đẹp hơn đến mức nà hoàn toàn phụ thuộc vào mỗi chúng ta, những công dân được thừa hưởng, đồng thời có nghĩa vụ phát huy truyền thống văn hiến Thăng Long - Hà Nội. 

Đặng Tình