Cuốn truyện xoay quanh cuộc đời Bình, cậu bé sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Vĩnh Linh anh hùng. Bình cùng bao người Vĩnh Linh đang sống những tháng ngày yên ả được cùng cha thắp đèn đánh cá đêm trên biển, được tung tăng chạy thả diều trên những bãi cát trắng lộng gió thì bom đạn đế quốc Mỹ đột ngột xua tất cả vào đêm đen. Để chống chọi với kẻ thù, những con người mảnh đất ấy đưa cuộc sống vào lòng đất, ngày đêm cần mẫn kiên cường đào địa đạo ngầm, quyết đi ngược lại điều kẻ thù mong đợi, coi việc đánh Mỹ là đương nhiên. Những trang viết tái hiện hình ảnh gia đình Bình tháo từng cây cột, dỡ từng câu đầu, xà đơn, xà kép… của căn nhà gắn bó máu thịt của cha chú, căn nhà là niềm tự hào của gia đình thực sự đem lại cho người đọc nhiều xúc cảm. Chiến tranh đã tước đi của con người biết bao điều đẹp đẽ, bình dị.
Và từ trong bom đạn, trong bão lửa, tinh thần yêu nước, sự đùm bọc, đoàn kết càng được sáng lên ở mỗi con người nơi đây. Như một điều tất yếu của chiến tranh là những mất mát, hi sinh. Khi những cuộc ném bom của đế quốc Mỹ ngày càng điên cuồng, dữ dội, nhiều người đã ngã xuống. Đó là những ngư dân thuần hậu, những anh bộ đội bị thương đang chờ ra tuyến ngoài, những người vợ, người mẹ giản dị, giàu tình yêu thương. Và Bình chịu nỗi đau mất mẹ trong những tháng ngày như thế. Những mất mát đó được tác giả miêu tả bằng sự chân thực đầy xúc động qua mỗi trang văn.
Ba là xã đội trường, Bình không thể ở lại nơi ranh giới sống chết quá mờ nhạt như nơi đây nên cậu buộc phải cùng đội sơ tán K8 ra Bắc. Biết vậy nhưng Bình vẫn không muốn phải rời xa nơi đây, nơi có căn hầm ngột ngạt quen thuộc, nơi có mộ của mệ trong một hỏm đá tránh bị bòm cày, nơi có tiếng ù ù của máy bay và tinh thần chiến đấu kiên cường của mọi người. Song khi hiểu ra mục đích của chuyến đi là để người lớn yên tâm đánh giặc, trẻ nhỏ yên lành lớn lên đợi ngày về xây dựng quê hương cậu đã bình tâm lên đường. Đó cũng chính là tinh thần, là tấm lòng yêu quê hương của mỗi con người trong những tháng năm ác liệt ấy.
Chặng đường ra Bắc không hề đơn giản, nhưng rồi đi qua những trận tập kích bất ngờ của giặc, đi qua cả những xao động của lứa tuổi “ẩm ương”, Bình cùng những đứa trẻ Vĩnh Linh đã ra đến miền Bắc. Cậu cùng tất cả đội K8 đã nhận được sự cảm phục, yêu thương, đùm bọc của những người dân miền Bắc. Bình được sống trong gia đình mợ Phước cùng Hoa là cô bạn cùng tuổi. Ngôi làng nhỏ, căn nhà đơn sơ nơi đây đã ghi lại bao tháng ngày vô tư, hồn nhiên Bình được học, được chơi, được sống đúng với lứa tuổi của mình. Cậu phát lộ tài năng thơ phú, được bạn bè và mọi người nể phục, cậu tỏ rõ sự dũng cảm, bản lĩnh dám làm dám chịu của một chàng trai đất lửa. Nhưng cũng chính những ngày tháng ấy, cậu gặp phải bao biến cố từ chính sự nghịch ngợm của lứa tuổi học trò như trộm vặt, giả chết đuối,… và nghiêm trọng nhất là lần cậu bị hiểu lầm là đã giết người. Tất cả biến cố đó dồn đuổi Bình đến suy nghĩ trở lại Vĩnh Linh, dùng sự can đảm đối đầu với kẻ thù để chứng tỏ bản lĩnh. Nhưng rồi mọi sự cũng được sáng tỏ, Bình chứng mình được sự trong sạch và lại trở lại trong vòng tay đùm bọc, yêu thương của gia đình mợ Phước. Lẽ thiện đã chiến thắng cái ác, những kẻ tội lỗi đã bị trừng phạt.
Cuốn truyện khép lại với việc Bình được trở về Vĩnh Linh chiến đấu, được trở lại quê hương sau mấy năm xa cách. Cậu trở về mà cũng là ra đi để lại bao mong nhớ, lưu luyến của những người miền Bắc bình dị, nông hậu. Bình được Hoa gửi cho cuốn nhật ký của cô ghi lại những tháng ngày Bình đến sống nơi gian nhà tranh đơn sơ của hai mẹ con, về những rung động đầu đời trong trẻo mà cô muốn được thổ lộ trước khi Bình trở về mảnh đất quê hương với bao mưa bom bão đạn.
Như chính tác giả Đoàn Hữu Nam đã viết: “Dẫu là muộn mằn, song với tấm lòng ngưỡng mộ và trách nhiệm của người cầm bút tôi xin góp một tiếng nói về cuộc sơ tán vĩ đại của những người anh hùng nhỏ tuổi năm xưa và cũng là nhắc mình đừng quên gian khổ một thời”. Câu chuyện về “Một thời như thế” thực sự đã để lại nhiều dư ba trong lòng người đọc.
Với lối viết giản dị, mộc mạc, sự hấp dẫn của cuốn truyện đến từ chính cuộc sống thường nhật của những con người nơi bão lửa, từ tấm lòng của hậu phương với tiền tuyến trong những năm đánh Mỹ. Để từ đó ta thêm hiểu, thêm yêu và trân trọng những tháng ngày gian khó cho cuộc sống hòa bình hôm nay.
Nhà xuất bản Hà Nội trân trọng giới thiệu cuốn tiểu thuyết “Một thời như thế” cùng đông đảo bạn đọc.